Phóng to

Truyền nước biển trong một ca điều trị ở Bệnh viện Nguyễn Trãi - Ảnh: N.C.T.

Đang có sự hiểu sai về tác dụng của dạng thuốc tiêm truyền tĩnh mạch nhỏ giọt, gọi tắt là truyền dịch. Một số người khi khám bệnh cứ nằng nặc đòi truyền dịch, thậm chí có người không bệnh tật gì, chỉ thấy mệt một chút nhưng muốn cho khỏe hơn cứ nài nỉ thầy thuốc xin vô “nước biển”, vô “đạm” hay vô “mỡ”.

“Nước biển” là từ một số bà con ta quen dùng để gọi chung các loại dịch truyền, còn “đạm” tức dịch truyền chứa chất bổ dưỡng là các acid amin, và “mỡ” là dịch truyền chứa chất béo cung cấp năng lượng. Phải chăng truyền dịch, vô mấy thứ vừa kể là phương cách tốt nhất để chữa bệnh hoặc tăng cường sức khỏe?

Các loại dịch truyền

Theo định nghĩa, truyền dịch là dùng dạng dược phẩm lỏng vô trùng tiêm nhỏ giọt vào tĩnh mạch. Do thuốc được tiêm thẳng vào mạch máu với khối lượng lớn (có thể hàng trăm, hàng ngàn mililit mỗi ngày) đòi hỏi việc truyền dịch phải hết sức thận trọng, được theo dõi về chuyên môn chặt chẽ chứ không phải muốn truyền tùy ý và lúc nào cũng được.

Ta cần lưu ý truyền dịch có nhiều loại, tùy theo tác dụng, có thể chia làm bốn loại như sau:

1. Dịch truyền cung cấp nước, các chất điện giải cho cơ thể

Dùng trong trường hợp cơ thể bị mất nước, mất chất điện giải. Dung dịch loại này có loại “ngọt” chứa đường glucose, loại “mặn” chứa muối natri clorid, hoặc chứa nhiều chất điện giải có tên ringer lactat.

2. Dung dịch tái lập cân bằng kiềm toan trong cơ thể

Dùng trong trường hợp cơ thể bị bệnh hoặc thừa toan (tức dư chất acid), thừa kiềm (tức dư chất base). Truyền dịch loại này sẽ có tác dụng trung hòa sự thừa toan hay thừa kiềm.

3. Dịch truyền cung cấp năng lượng và chất dinh dưỡng cho cơ thể

Dùng trong trường hợp bệnh nhân bị bệnh, không thể ăn qua đường tiêm tĩnh mạch. Dịch truyền loại này cung cấp các acid amin thiết yếu, các vitamin và chất khoáng, một số chất béo (như dầu đậu nành tinh lọc).

4. Dịch truyền thay thế máu

Dùng trong trường hợp người bệnh bị mất máu. Dịch truyền loại này là các dung dịch keo chứa các chất có phần tử lớn như dextran có tác dụng tái lập khối lượng chất lỏng trong máu.

Ngoài bốn loại dịch truyền kể trên, người ta cần dùng dịch truyền có chứa thuốc như thuốc kháng sinh để tiêm truyền trong trường hợp bị nhiễm khuẩn nặng, vì dùng kháng sinh dạng uống sẽ không có hiệu quả.

Nguy cơ tai biến

Rõ ràng với các tác dụng vừa kể, dịch truyền là dạng thuốc rất quý, rất cần thiết trong trường hợp bệnh nặng cần được cấp cứu hoặc trong trường hợp người bệnh không thể uống thuốc. Tuy nhiên do có nhiều loại dịch truyền, dùng loại nào sẽ tùy trường hợp bệnh cụ thể, với liều lượng truyền vào trong cơ thể được cân nhắc tính toán cho từng người, có sự theo dõi của thầy thuốc chứ không phải loại nào cũng truyền được và truyền với bất cứ liều lượng nào.

Khi truyền dịch, với bất cứ dịch truyền nào, đều có thể có các tai biến rất trầm trọng xảy ra. Trước hết là nguy cơ nhiễm trùng, xuất phát từ nơi đưa thuốc vào cơ thể. Các bệnh nhiễm như HIV/AIDS, viêm gan siêu vi B, C…đều có thể lây nhiễm qua con đường tiêm chích, đặc biệt qua truyền dịch, nếu việc truyền dịch bừa bãi không đúng quy cách, không được vô trùng.

Thứ đến, do truyền dịch đưa vào cơ thể một số lượng nước lớn, các chất điện giải, các chất dinh dưỡng nên có thể gây rối loạn về chuyển hóa gây các hiện tượng phù ở tim, thận… Đặc biệt, dịch truyền có thể gây phản ứng toàn thân khi cơ thể không “chịu” như hiện tượng sốt run hoặc gây sốc dịch truyền rất nguy hiểm.

Chính vì vậy, khi thầy thuốc chỉ định cho dùng dịch truyền là đã có sự cân nhắc rất kỹ, phải theo dõi chặt chẽ để khi tai biến xảy ra sẽ có biện pháp xử lý kịp thời.

Riêng đối với dịch truyền cung cấp năng lượng, chất dinh dưỡng như “mỡ’ và “đạm” cho cơ thể, chúng tôi ghi nhận có tình trạng sử dụng không thỏa đáng nếu không nói là lạm dụng. Loại dịch truyền này dùng để nuôi ăn bằng tiêm truyền, tức chỉ dành cho người bệnh không thể ăn được hoặc không thể hấp thu các chất dinh dưỡng qua đường tiêu hóa,

Tuy vậy có một số người sức khỏe bình thường không đau yếu gì, ăn uống vẫn tốt, thế mà lại tìm cách tiêm truyền các loại dịch này với mục đích để khỏe hơn. Truyền dịch như thế vừa lãng phí, mà điều đáng lo ngại hơn là có sự tự ý vô “nước biển”, vô “đạm”, vô “mỡ” tại nhà mà không có sự thăm khám tìm nguyên nhân bệnh và sự cân nhắc của bác sĩ trong chỉ định có nên dùng hay không.

Xin đừng tạo sức ép tâm lý để thầy thuốc cho dùng dịch truyền trong khi xét về mặt khách quan việc truyền dịch như thế chưa thật sự cần thiết. Trường hợp còn ăn uống được thì chế độ ăn thích hợp bao giờ cũng tốt hơn việc nuôi ăn bằng tiêm truyền chứa nhiều nguy cơ tai biến.