Trong mắt nhìn của nhiều người, nghệ thuật có thể là một “món” rất sang trọng, đẳng cấp. Nhưng với Lêna Bùi thì không!

Phóng to

Lêna Bùi bên các tác phẩm của mình tại triển lãm - Ảnh: GIA TIẾN

Kết quả chín tháng nghiên cứu của Lêna Bùi cùng các nhà khoa học ở đơn vị nghiên cứu lâm sàng Đại học Oxford tại TP.HCM là đây: triển lãm Nghiến chặt: Tương giao giữa người & thú (diễn ra từ ngày 2 đến 14-11 tại Bảo tàng Mỹ thuật TP.HCM).

Đĩa thịt bò tươi được bày biện công phu và nguyên chiếc đầu heo đỏ hỏn ngay chính giữa khiến cho thị giác của nhiều người không khỏi... bàng hoàng! Dĩ nhiên trước khi đến đây, nhiều người đã ít nhiều chuẩn bị tâm lý cho một cuộc triển lãm (chắc là) không bình thường của một nữ nghệ sĩ trẻ măng (sinh năm 1985), lần đầu tiên ra mắt tại VN: một cuộc “đối thoại” giữa nghệ thuật và sức khỏe!

Lêna tâm sự: “Dịch sát theo tiếng Việt thì nghe có vẻ... lạ, nhưng thực chất thuật ngữ Human animal interface rất điển hình. Nó tượng trưng cho sự giao tiếp qua lại giữa con người và động vật. Bạn nhìn thấy thịt, da, các món ở đây... Nhưng thật ra chúng đều là đồ chay đấy!”.

Từ ngạc nhiên, câu chuyện với Lêna dần chuyển sang sự tò mò và thích thú, bởi ý nghĩ mà cô chia sẻ: “Tôi không chọn nghệ thuật mà chọn cách nghệ thuật tiếp xúc với cuộc sống này. Tôi thích đem những thứ bình thường trong cuộc sống, quen thuộc đến độ người ta không còn để ý đến nữa vào tác phẩm, nhưng khi ta dành thời gian suy ngẫm về chúng sẽ thấy chúng có những ẩn ý riêng, đôi khi rất đặc biệt”.

Và đôi khi nghệ thuật lại là cái cớ hợp lý để người làm nghề có điều kiện tiếp xúc với nhiều thứ hấp dẫn trong cuộc sống, như với dự án này. “Khoa học có thể khó tiếp cận nhưng nghệ thuật lại là hình ảnh. Và tôi phải tìm cách đúc kết thật cô đọng những gì khó khăn ấy thành những thứ dễ tiếp cận hơn. May mắn thay, tôi đã tìm được ngôn ngữ để giao tiếp với khán giả thông qua các video art, nhiếp ảnh, điêu khắc và các phác thảo”.

Lêna Bùi đã “vẽ” lại chuyến đi nhiều cảm xúc phiêu dạt đến tận vùng Đắk Ơ - biên giới Campuchia, dạt về làng Triều Khúc, Hà Đông để gặp gỡ những người chuyên thu mua lông gà, lông vịt bằng những thước phim màu sống động. Những ngày tha thẩn vừa làm vừa bị đuổi vì “hỏi lắm thế” lại cho cô gái trẻ một cái nhìn tinh tế hơn về văn hóa của dân tộc mình. Nghĩ ngợi nhiều hơn về ý nghĩa của sự no đủ và hạnh phúc.

Nhưng đôi chân vẫn chưa tỏ ra mệt mỏi và quan trọng là ý tưởng vẫn dào dạt chảy trong đầu, Lêna lại khiến người khác ngạc nhiên về những câu hỏi: “Dự án tiếp theo chắc tôi sẽ phải đọc kha khá sách về tâm lý! Tôi luôn thắc mắc vì sao mẹ chồng lại tỏ ra “khắc nghiệt” với nàng dâu, ngay cả khi họ đã từng trải qua tình cảnh đó. Hay những đứa trẻ bị bạo hành thuở nhỏ lớn lên lại có xu hướng muốn làm tổn thương người khác? Nghệ thuật đôi khi chính là những gì rất cuộc sống, là tâm lý đời thường, như những gì bạn đang thấy ở đây. Còn thể hiện thế nào tôi vẫn đang đi nhiều để chọn lựa”.