Khu mộ gia tộc trên đường An Hội, P.13, Q.Gò Vấp (TP.HCM). Đất trống giữa các ngôi mộ này được người dân xung quanh tận dụng để trồng rau - Ảnh: M.Hoa

0g ngày 26-3, một gia đình trong hẻm 353 khu phố 3, P.Hiệp Thành (Q.12, TP.HCM) tiến hành chôn cất cho người thân vừa qua đời ngay trong khu đất thổ mộ của gia tộc.

Chôn lúc nửa đêm

Xung quanh khu đất nói trên là khu vực dân cư. Bà N.T.T.T., một người dân trong hẻm, bức xúc: “Khi bà cụ qua đời cách đó ba ngày, chúng tôi có đến phường báo về việc gia đình này có ý định chôn cất lúc 0g ngày 26-3 dù trong cáo phó ghi là hỏa thiêu ở Bình Hưng Hòa. Phường nói đã cử cán bộ đến làm việc, họ đã cam kết không chôn ở đây. Vậy mà đến nửa đêm họ vẫn làm lễ chôn cất”.

Ở tổ 10, đường TA1 (khu phố 3, P.Thới An, Q.12) cũng có một khu thổ mộ. Trước đây chỉ có mười mấy ngôi mộ của dòng họ, nay đã lên tới mấy chục mộ và có cả mộ của người ngoài. Chỉ tính từ năm 2014 đến nay đã có thêm khoảng 10 mộ mới xuất hiện. Theo tìm hiểu của chúng tôi, để có được một chỗ chôn cất ở đây, thân nhân người chết phải bỏ ra khoảng 35 triệu đồng.

Bà T. (tổ phó tổ 10, cũng là người trong họ có khu mộ nói trên) đã nhiều lần phân tích: “Khu này là khu dân cư, chôn như vậy là ô nhiễm môi trường. Lỡ ông bà mình đã chôn rồi thì thôi, chứ người mới không được chôn nữa”. Thế nhưng, lời của bà T. không được lắng nghe. Bà T. kể: “Hôm 22-3, trong tổ có một người chết định chôn trong khu thổ mộ này. Khi người dân báo với chính quyền thì họ viết cáo phó là thiêu ở Bình Dương, nhưng thật ra đem chôn tại đây vào lúc 3g sáng. Sáng 22-4, người ta lại chôn thêm người chết vào lúc 2 - 3 giờ sáng...”.

Ông N.V.L. (một người trong dòng họ có khu thổ mộ) dẫn chúng tôi vào bên trong khu mộ. Ông L. chỉ vào vị trí được tráng ximăng còn nguyên vôi vữa, dụng cụ xây ở trên, cho biết đó là ngôi mộ được chôn lén vào rạng sáng 22-4. Nhìn sơ qua, mọi người sẽ không thể biết đây là ngôi mộ vì không có bia mộ và không được xây nổi lên. Ông L. nói người ta làm như vậy để không ai phát hiện.

Điều đáng lo ngại là khu vực này chưa có nước máy, người dân vẫn sử dụng nước giếng để nấu ăn, sinh hoạt. Ông Hồ Quốc Việt, chủ tịch UBND P.Thới An, cho biết hiện trên địa bàn phường chỉ có 25% hộ dân được sử dụng nước sạch, còn lại vẫn dùng nước giếng...

Di dời mộ cũ: rất khó

Ông Nguyễn Quốc Hùng, phó chủ tịch UBND P.Hiệp Thành (Q.12), cho biết hiện nay TP đã quy định không chôn người chết trong khu dân cư. Thời gian qua, phường cũng tuyên truyền, hướng dẫn người dân hỏa táng người chết hoặc chôn cất trong nghĩa trang theo đúng quy hoạch của TP.

“Đối với trường hợp trên, các hộ dân có phản ảnh lên phường. Phường cũng đã đến vận động thì gia đình cam kết sẽ hỏa táng xong mới đem về chôn. Chúng tôi cũng yên tâm. Thế nhưng đến khuya họ mang đi chôn thì chúng tôi cũng bó tay. Phường đã xử lý vi phạm hành chính trường hợp này vì sử dụng đất sai mục đích” - ông Hùng nói.

Ông Hùng cho biết theo hướng dẫn của Sở Y tế TP, người chết sau ba năm mới được bốc mộ; người chết có bệnh truyền nhiễm thì năm năm mới được bốc mộ. Trong khi đó, thời hiệu của quyết định xử lý hành chính chỉ có hai năm nên những trường hợp vi phạm chôn người chết trong khu dân cư không cưỡng chế để di dời được.

Như vậy, một khi đã chôn người chết ở khu dân cư thì phải rất lâu sau mới đặt vấn đề di dời mộ được. Quận 12, Gò Vấp... là những khu vực có nhiều nghĩa trang gia tộc, khu đất thổ mộ. Việc di dời những khu mộ này để đảm bảo vệ sinh môi trường, đảm bảo đúng quy hoạch về mục đích sử dụng đất hiện rất khó khăn.

Trên đường An Hội (P.13, Q.Gò Vấp) có một nghĩa trang gia tộc, diện tích khoảng 500m2 với chừng hơn 10 ngôi mộ (ngôi cũ nhất từ năm 1938, mới nhất là năm 1992). Theo bà Nguyễn Thị Thu, bà đã mua toàn bộ khu đất này vào năm 1987 với lời hứa của chủ đất là sẽ mau chóng di dời các ngôi mộ đi nơi khác. Cách đây khoảng 3 - 4 năm, một người cháu của chủ đất cũ là bà Trần Lệ Thủy gặp bà Thu và ký hợp đồng về việc sẽ di dời số mộ này đi. Đổi lại, bà Thu phải đưa cho bà Thủy một số tiền khá lớn (khoảng 400 triệu đồng).

Bà Thủy đến phường xin phép cải táng, bốc mộ tại khu đất trên. Qua khảo sát, UBND P.13, Q.Gò Vấp ghi nhận trên khu đất có 13 ngôi mộ, trong đó 9 mộ được xác định có liên quan đến gia tộc của bà Thủy và hai người khác nữa. UBND P.13 ra thông báo cho hai người này, đề nghị cho ý kiến chấp thuận hay không chấp thuận đối với việc bà Thủy xin cải táng, bốc mộ.

Sau đó, theo thông tin từ những người sống quanh khu mộ, bà Thủy có thuê người tới bốc mộ, nhưng gặp phải sự phản ứng quyết liệt của thân nhân người nằm dưới mộ nên việc cải táng bốc mộ chưa thực hiện được...

UBND và Đảng ủy P.13, Q.Gò Vấp đã có kế hoạch vận động cải táng bốc mộ các khu mộ gia tộc trên địa bàn phường giai đoạn 2014-2016. Ông Nguyễn Thế Dũng, phó chủ tịch UBND P.13, cho biết việc này hoàn toàn mang tính vận động người dân. Từ khi thực hiện kế hoạch trên đến nay đã di dời được khoảng 10 ngôi mộ. Hiện trên địa bàn phường còn 89 ngôi mộ cũ nằm trong khu dân cư. Theo ông Dũng, phường luôn tạo điều kiện tối đa về thủ tục và hỗ trợ việc di dời khoảng 300.000 - 400.000 đồng/ngôi mộ.