Dự thảo đặt ra nguyên tắc xếp ngạch theo đúng vị trí việc làm, thay cho cơ chế ngạch - bậc vốn phụ thuộc nhiều vào bằng cấp và thâm niên.

6 nhóm vị trí việc làm

Theo dự thảo, công chức được bố trí vào vị trí việc làm nào thì xếp ngạch tương ứng theo vị trí việc làm đó. Trường hợp công chức được bố trí vào vị trí việc làm được xếp ngạch có thứ bậc về chuyên môn, nghiệp vụ thấp hơn ngạch hiện giữ thì phải xếp xuống ngạch tương ứng với vị trí việc làm được bố trí.

Trường hợp được bổ nhiệm chức vụ lãnh đạo, quản lý được xếp ngạch có thứ bậc về chuyên môn, nghiệp vụ thấp hơn ngạch hiện giữ thì tiếp tục được giữ ngạch hiện giữ.

Về danh mục vị trí việc làm được xác định theo các danh mục ban hành kèm theo nghị định gồm sáu nhóm.

Trong đó có 95 vị trí lãnh đạo, quản lý tại cơ quan trung ương, cấp tỉnh; 637 vị trí công chức nghiệp vụ chuyên ngành trong cơ quan trung ương, cấp tỉnh; 60 vị trí chuyên môn, nghiệp vụ dùng chung; 22 vị trí hỗ trợ, phục vụ; 92 vị trí tại văn phòng đoàn đại biểu Quốc hội và HĐND cấp tỉnh; 45 vị trí tại cấp xã, phường, đặc khu.

Từ danh mục khung này, căn cứ chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, các cơ quan, tổ chức xác định vị trí việc làm cụ thể.

Theo đó ở trung ương, căn cứ danh mục vị trí việc làm theo khung quy định của Chính phủ và chức năng, nhiệm vụ, các bộ, ngành sẽ xác định vị trí việc làm công chức sử dụng trong các cơ quan, tổ chức thuộc phạm vi quản lý, làm căn cứ tuyển dụng, sử dụng, quản lý công chức và xác định biên chế.

Còn ở địa phương, căn cứ danh mục vị trí việc làm theo quy định cùng các nghị định liên quan, UBND các tỉnh, TP xác định vị trí việc làm công chức sử dụng trong các cơ quan chuyên môn, cơ quan, tổ chức hành chính khác và UBND cấp xã thuộc phạm vi quản lý, làm căn cứ tuyển dụng, sử dụng, quản lý công chức và xác định biên chế.

Dự thảo cũng kèm theo chín mẫu bản mô tả công việc và khung năng lực vị trí việc làm, áp dụng từ cấp bộ, ngành đến cấp xã. Các mẫu quy định đầy đủ mục tiêu vị trí việc làm; nhiệm vụ và tiêu chí đánh giá; mối quan hệ công tác; phạm vi quyền hạn; điều kiện làm việc; tiêu chuẩn trình độ, kinh nghiệm và phẩm chất.

Dự thảo cũng bổ sung nhiều căn cứ mới khi xác định vị trí việc làm, trong đó có yêu cầu chuyển đổi số, mức độ hiện đại hóa công sở, trang thiết bị làm việc và chiến lược phát triển nhân lực quốc gia. Đối với địa phương, việc xây dựng vị trí việc làm phải tính đến đặc điểm địa lý, quy mô dân số, tốc độ đô thị hóa, tình hình an ninh trật tự và điều kiện kinh tế - xã hội...

Thời gian hoàn thiện, phê duyệt vị trí việc làm

Dự thảo cũng bổ sung quy định xếp ngạch công chức và tỉ lệ công chức bố trí theo vị trí việc làm. Về tỉ lệ, ở bộ, cơ quan ngang bộ, tỉ lệ chuyên viên cao cấp tại các vụ chuyên môn không vượt quá 40% biên chế; tại văn phòng bộ (tham mưu tổng hợp) tối đa 15%, còn văn phòng chung không vượt quá 30%.

Tại địa phương, người đứng đầu các cơ quan chuyên môn thuộc UBND tỉnh được xếp ngạch chuyên viên cao cấp. Đối với cấp phó người đứng đầu, dự thảo quy định tỉ lệ bố trí vào ngạch chuyên viên cao cấp không vượt quá 50% tổng số cấp phó của tất cả cơ quan chuyên môn thuộc tỉnh.

Các chức danh như cấp trưởng, cấp phó của phòng, chi cục và tổ chức tương đương được xem xét xếp vào ngạch chuyên viên chính, với tỉ lệ không vượt quá 70% số lượng các chức danh này trong từng cơ quan. Đối với công chức chuyên môn không giữ chức vụ lãnh đạo, tỉ lệ xếp vào ngạch chuyên viên chính được giới hạn không quá 50% tại các phòng chuyên môn, không quá 30% tại văn phòng.

Ở cấp xã, người đứng đầu, cấp phó và công chức chuyên môn cấp xã có tỉ lệ tối đa 30% được bố trí vào ngạch chuyên viên chính, số còn lại bố trí theo ngạch chuyên viên hoặc ngạch thấp hơn.

Dự thảo yêu cầu các cơ quan chủ động phê duyệt vị trí việc làm, không chờ hướng dẫn từ bộ ngành như giai đoạn trước. Trung ương và địa phương được phân cấp mạnh trong phê duyệt danh mục vị trí, biên chế theo vị trí và tỉ lệ ngạch. Điều này vừa giảm thủ tục vừa phù hợp với mô hình tổ chức bộ máy sau sắp xếp đơn vị hành chính giai đoạn 2025-2030.

Theo dự thảo, các bộ ngành và địa phương phải hoàn thiện, phê duyệt lại toàn bộ vị trí việc làm trước 31-12-2026 và hoàn thành bố trí, xếp ngạch tương ứng với từng vị trí trước 1-7-2027. Trong trường hợp công chức chưa đáp ứng yêu cầu vị trí, cơ quan có thể bố trí tạm thời tối đa 24 tháng để hoàn thiện tiêu chuẩn; nếu tiếp tục không đáp ứng có thể phải chuyển vị trí hoặc tinh giản biên chế.

Phải xác định cho đúng, trúng vị trí việc làm

Trao đổi với Tuổi Trẻ, đại biểu Quốc hội Bùi Hoài Sơn (Hà Nội) cho rằng việc nghiên cứu trả lương cán bộ, công chức, viên chức theo vị trí việc làm thực chất không phải là câu chuyện mới mà đã được đặt ra và bàn thảo trong nhiều năm qua. Ngay từ nghị quyết 27/2018 của Ban Chấp hành Trung ương (về cải cách chính sách tiền lương, định hướng xây dựng hệ thống bảng lương mới theo vị trí việc làm, chức danh và chức vụ) đã được xác lập rất rõ.

Trả lương theo vị trí việc làm và chức danh là cách tiếp cận khoa học, phù hợp với thông lệ quốc tế, điều mà nhiều quốc gia đã và đang triển khai. Tuy nhiên vấn đề then chốt không nằm ở chủ trương mà ở cách tổ chức thực hiện.

Cốt lõi của cải cách tiền lương là phải xác định cho đúng, cho trúng vị trí việc làm. Khi vị trí việc làm được thiết kế chuẩn xác thì đó mới là cơ sở để định biên một cách khoa học.

Nói cách khác, phải xuất phát từ vị trí việc làm thì các cơ quan chức năng mới có thể xác định được một cơ quan cần bao nhiêu đầu mối, mỗi đầu mối cần bao nhiêu biên chế, bao nhiêu lãnh đạo, bao nhiêu chuyên viên và yêu cầu cụ thể đối với từng vị trí ra sao. Song song đó, hệ thống tiêu chuẩn chức danh cũng phải được rà soát, hoàn thiện đầy đủ, làm căn cứ để tính toán và xác định mức lương tương xứng cho từng vị trí, từng công việc.

Với dự thảo nghị định lần này, điểm mới đáng chú ý là Chính phủ sẽ ban hành danh mục vị trí việc làm khung, kèm theo mẫu bản mô tả công việc và khung năng lực cho từng nhóm vị trí. Đây là bước thay đổi quan trọng so với trước đây.

Việc xác định rõ sáu nhóm danh mục vị trí việc làm cụ thể sẽ tạo ra cơ sở rất quan trọng để các bộ, ngành và địa phương, nhất là ở cấp xã, sắp xếp và sử dụng cán bộ, công chức theo đúng chức năng, nhiệm vụ, phù hợp với yêu cầu sắp xếp tổ chức bộ máy và mô hình chính quyền địa phương hai cấp hiện nay.

Khi thiết kế vị trí việc làm cần tiếp cận một cách linh hoạt và thực chất hơn, theo hướng có những vị trí cần nhiều cán bộ cùng đảm nhận nhưng cũng có những trường hợp một cán bộ có thể làm được nhiều việc, nhiều phần việc khác nhau. Chỉ khi làm được như vậy cải cách tiền lương mới thực sự gắn với tinh gọn bộ máy và tinh giản biên chế, đáp ứng đúng yêu cầu mà Trung ương đã đặt ra.

Đề xuất phân lại lương tối thiểu vùng: Tránh cảnh qua đường, qua cầu là khác tiền lương

Chuyên gia của Tổng liên đoàn Lao động Việt Nam đề xuất các địa phương cần đánh giá hiệu quả của việc sắp xếp, điều chỉnh phân vùng tiền lương, bảo đảm đời sống người lao động không bị xáo trộn lớn sau sáp nhập.