02/11/2025 15:12 GMT+7

Joshua Bell - Vadim Repin: Thi sĩ và triết gia

Hiền Trang

Chỉ trong một tuần, khán giả yêu âm nhạc cổ điển ở Hà Nội được thưởng thức hai nghệ sĩ độc tấu vĩ cầm lừng danh trên thế giới: Joshua Bell và Vadim Repin.

Đầu tiên là buổi diễn của Vadim Repin ngày 28-10, người từng được huyền thoại Mehunin ngợi ca là "xuất sắc và hoàn hảo nhất" và ngày 31-10 là Joshua Bell, nghệ sĩ không ít lần được xếp trong danh sách những virtuoso xuất sắc nhất mọi thời.

Joshua Bell lần đầu tới Việt Nam, mang theo cây đàn Stradivarius hơn 300 năm tuổi - bản thân nó đã là một hiện vật lịch sử với thanh âm được mô tả như "sô cô la, vừa dày dạn, mãnh liệt mà không chói gắt" và Dàn nhạc giao hưởng Mặt Trời do nhạc trưởng Olivier Ochanine chỉ huy, biểu diễn bản Violin Concerto số 3 của nhà soạn nhạc người Pháp Camille Saint-Saëns trong đêm nhạc Fantastique.

Trong một đêm diễn vào đúng dịp Halloween, Joshua Bell như một thầy phù thủy tạo với cây đũa phép chính là chiếc vĩ kéo, dù là những đoạn nhạc mềm mại hay dứt khoát, chậm rãi hay sắc sảo.

Từng có người bình luận Bell có khả năng chơi âm thanh liền mạch tới mức tưởng như cây vĩ của ông dài vài mét.

Tất nhiên, người ta không nên chỉ nghe Joshua Bell mà còn phải ngắm nhìn ông: cả cơ thể ông uyển chuyển chuyển động hiệp vần cùng giai điệu, những biểu cảm của ông đầy vẻ bi tráng, cảm xúc dạt dào và thậm chí xa hoa, phong thái của ông quyến rũ như thể hóa thân thành một nhân vật trong câu chuyện âm nhạc.

Tiếng đàn của ông đặc biệt mê đắm ở chương 2, một chương với âm hưởng các bản bacarolle đồng quê châu Âu, được coi là thể hiện tinh thần rất Saint-Saëns, rằng "một nghệ sĩ nếu không cảm thấy hoàn toàn thỏa mãn trước những đường nét tinh tế, sắc màu hài hòa và chuỗi hợp âm tuyệt mỹ thì còn chưa hiểu được nghệ thuật của âm nhạc". Sự trữ tình, dịu dàng, trầm ấm, thi vị trong phong cách của Joshua Bell đi thẳng vào trái tim ta.

Chúng ta luôn cần những nghệ sĩ như thế, những người tôn vinh tính chất lãng mạn, không né tránh sự lãng mạn, không coi lãng mạn sẽ làm vô hiệu hóa những điêu luyện trong kỹ thuật, không coi lãng mạn là kẻ thù của sắc sảo.

Nghe cách diễn giải đầy chất thơ của Joshua Bell cho ta chứng thực một điều, đâu nhất thiết cứ phải chơi nhạc một cách tinh quái, thể nghiệm, biết đâu thứ âm nhạc mà ta nhớ lâu nhất là thứ âm nhạc làm tan chảy tâm hồn ta.

Cũng mang theo một cây đàn hàng trăm năm tuổi, một cây đàn cổ do Niccolò Amati chế tác từ giữa thế kỷ 17, nghệ sĩ vĩ cầm Vadim Repin cũng chọn một tác phẩm trứ danh của Camille Saint-Saëns cho khán giả Việt, bản Introduction and Rondo Capriccioso cung la thứ biểu diễn cùng Dàn nhạc giao hưởng quốc gia Tatarstan.

Phần dẫn nhập buồn bã như một khúc bi thương được nối liền với phần rondo có màu sắc "gypsy", bùng nổ rực rỡ như một cuộc phiêu lưu, là nơi thể hiện lối chơi nhạc kịch tính, có nét nguyên sơ, tăm tối, bí hiểm, thậm chí là mang chiều sâu tâm lý đậm chất tiểu thuyết cổ điển Nga của Vadim Repin.

Repin mang đến phần trình diễn một trong những bản violin concerto quen thuộc nhất của Max Bruch, bản Violin concerto cung sol thứ. Khác với tiếng đàn của Bell tròn trịa, trau chuốt, lộng lẫy, tiếng đàn của Repin nội lực, sức mạnh, chẳng ngạc nhiên khi ông đã sinh ra ở vùng đất khắc nghiệt Siberia.

Cách ông chơi nhạc như thể âm nhạc là phương thức để sinh tồn: không thể nằm dài thư giãn bằng cách thưởng thức âm nhạc được mà phải chơi nhạc bằng cách tập trung toàn bộ nhiệt lượng từ bên trong, vì âm nhạc là ngọn lửa sưởi ấm những đêm trường giá lạnh.

Tiếng đàn của Repin hướng nội, có dáng dấp của một tâm hồn Nga đầy mâu thuẫn, sinh ra từ sự rộng lớn mênh mông của thiên nhiên Nga. Nếu như Joshua Bell là một một thi sĩ, một lãng tử thì Repin như một triết gia trên những bình nguyên.

Hai trường phái chơi nhạc, một thanh lịch, một gai góc, người ta có thể yêu người này hơn một chút hoặc yêu người kia hơn một chút. Nhưng dù hợp gu ai hơn thì có lẽ người yêu nhạc cổ điển ở Hà Nội đang sống trong thời kỳ hoàng kim.