Ông Nén và cháu nội đến buổi xin lỗi của cơ quan tố tụng - Ảnh: Nguyễn Nam

Trước buổi xin lỗi công khai của cơ quan tố tụng với "người tù thế kỷ" sáng 3-12, từ sáng sớm, ngôi nhà nhỏ của ông Nguyễn Thận (tại thị trấn Tân Minh, huyện Hàm Tân, tỉnh Bình Thuận) đã tập trung đông đảo các luật sư, nhà báo và những người dân quan tâm đến vụ án này.

Chưa từng có trong lịch sử tố tụng!

Luật pháp Việt Nam chưa bao giờ ghi nhận một người bị oan sai kỳ lạ như ông Huỳnh Văn Nén.

Ông Nén được xác định là người bị các cơ quan tố tụng của tỉnh Bình Thuận tuyên án oan trong hai vụ án giết người. Đó là mức án 5 năm tù cho tội không tố giác tội phạm trong vụ án giết bà Dương Thị Mỹ (vụ án Vườn điều) và mức chung thân cho vụ án giết bà Lê Thị Bông.

Qua đấu tranh truy xét, cơ quan tố tụng xác định ông Nén là hung thủ duy nhất giết bà Lê Thị Bông, một người cùng xã với ông.

Tại phiên tòa sơ thẩm, ông Huỳnh Văn Nén nhận tội, nhưng đến phiên phúc thẩm ông phản cung, nói toàn bộ lời khai của mình trước đây là do bị bức cung, nhục hình nên phải nhận tội.

Tại phiên tòa phúc thẩm, ông Nén đã cởi áo của mình cho hội đồng xét xử (HĐXX) và những người tham dự phiên tòa xem. Tuy nhiên, những lời tố cáo của ông không được HĐXX chấp nhận, do đó, bản án chung thân là bản án có hiệu lực mà ông Nén phải thi hành.

Trong suốt thời gian thi hành án ở trại cải tạo, vào mỗi quý xếp hạng hạnh kiểm đối với các phạm nhân, ở phần cuối ông Nén luôn viết: Tôi không có tội. Do đó, ông Nén không được xem xét ân xá hay đặc xá.

Sau nhiều nỗ lực của các cá nhân, luật sư và đại biểu Quốc hội, ông Nén đã được đình chỉ điều tra. Tuy nhiên, sau 17 năm ở tù, ông Nén được trở về nhà với thân thể nhiều bệnh tật, tinh thần không tốt.

Đáng lẽ đã không oan sai khủng khiếp như thế

Đó là khẳng định của luật sư Trần Vũ Hải (Đoàn luật sư TP Hà Nội) khi phân tích các động thái của cơ quan tố tụng trong quá trình giải quyết đơn vụ án oan Huỳnh Văn Nén.

Ông Huỳnh Văn Nén và nỗi đau hơn 17 năm ngồi tù oan - Ảnh: Quang Định

Bởi từ năm 2000, sau khi có đơn tố cáo của Nguyễn Phúc Thành về hung thủ thực sự giết bà Bông, các cơ quan này hoàn toàn có thể xem xét lại vụ án. Tuy nhiên, cả ba cơ quan tố tụng đã bỏ qua rất nhiều cơ hội để khắc phục sai lầm.

Đó là những lá đơn kêu oan vẫn được gửi đi miệt mài của ông Nguyễn Thận và cụ Huỳnh Văn Truyện, nhưng không có cơ quan nào đoái hoài đến.

Cho đến năm 2013, khi vụ án oan của ông Nguyễn Thanh Chấn làm rúng động dư luận, thì ông Nguyễn Thận và các luật sư lại tiếp tục kêu oan cho ông Nén.

Và cũng phải hai năm sau khi hồ sơ vụ án được gửi đi thì Huỳnh Văn Nén mới được đình chỉ điều tra và minh oan.

Việc giam ông Nén đến 17 năm, vào đúng giai đoạn sung sức nhất của cuộc đời người đàn ông khiến cho gia đình ông Nén tan nát, bất hạnh, các con thất học và không có nghề nghiệp gì để nuôi thân.

Tâm sự sau khi được trở thành người công dân tự do, ông Nén nói rằng mình chỉ mong muốn có một tương lai tốt đẹp hơn cho con cái và bản thân.