Vụ cháy tại khu chung cư Hoành Phúc Uyển (quận Đại Bộ, Tân Giới) bùng phát từ 14h51 ngày 26-11 và nhanh chóng lan dọc theo hệ thống giàn giáo tre, lưới bảo vệ và bạt nhựa bao trùm toàn bộ 8 khối nhà đang sửa chữa. Vụ việc đã trở thành một trong những vụ hỏa hoạn thảm khốc nhất kể từ năm 1948.

Theo Đại Công báo ngày 27-11, điều tra ban đầu cho thấy ngoài khung tre, các lớp bảo vệ như lưới nhựa, bạt chống thấm và vật liệu bọt quanh cửa sổ đều không đạt chuẩn chống cháy khiến lửa lan cực nhanh dọc bề mặt ngoài công trình.

Vì sao giàn giáo tre?

Các vụ cháy liên quan đến giàn giáo tre ở Hong Kong đã xuất hiện nhiều lần trong những năm gần đây. Năm 2023, một tòa nhà 48 tầng ở Tiêm Sa Chủy bốc cháy dữ dội từ hệ thống giàn giáo tre. Gần đây hơn, hôm 18-10 một vụ hỏa hoạn cũng đã bùng phát từ khu vực giàn giáo tre ở tháp Chinachem tại khu Trung Hoàn khiến nhiều người phải nhập viện và hàng chục cư dân sơ tán khẩn cấp.

Dưới góc độ kinh tế, giàn giáo tre mang lại lợi thế chi phí rõ rệt. Theo trang China.com ngày 27-11, chi phí giàn tre chỉ chiếm khoảng 1% tổng giá trị hợp đồng xây dựng, trong khi sử dụng giàn kim loại khiến tỉ lệ này tăng lên khoảng 2%.

Tre làm giàn giáo thường được vận chuyển quãng ngắn từ Quảng Đông - Quảng Tây và có thể lưu kho ngoài trời, còn giàn kim loại lại đòi hỏi kho kín chống gỉ cùng hệ thống thiết bị nâng hạ, khiến chi phí hậu cần tăng đáng kể. 

Trong bối cảnh chi phí đất đai và xây dựng ở Hong Kong luôn rất cao, chênh lệch này trở thành động lực kinh tế đủ mạnh để nhiều nhà thầu tiếp tục ưu tiên giàn giáo tre.

Về lịch sử - văn hóa, tre đã gắn với kỹ thuật xây dựng ở khu vực Hoa Nam từ hàng thiên niên kỷ. Kỹ thuật dựng giàn tre được hình thành như một nghề chuyên biệt, hiện vẫn duy trì qua hệ thống đào tạo, chứng chỉ nghề. Theo thống kê chính quyền đặc khu công bố cuối tháng 7, tính đến tháng 6-2025, Hong Kong vẫn có khoảng 2.534 thợ giàn tre có chứng nhận hành nghề.

Hệ thống đăng ký nghề, khóa đào tạo và quy tắc hành nghề này, ở một mức độ nhất định, đã hợp thức hóa sự tồn tại của giàn giáo tre về mặt thể chế, khiến mọi thay đổi liên quan đến phòng cháy chữa cháy trở nên nhạy cảm không chỉ về kỹ thuật mà còn về xã hội.

Song song với truyền thống, cấu trúc đô thị siêu nén của Hong Kong cũng tạo điều kiện để giàn giáo tre tồn tại. Trong môi trường nhà cao tầng dày đặc, công trường hẹp, mặt đứng cong hoặc vát, giàn kim loại khó bám sát mặt ngoài, trong khi tre linh hoạt hơn: nhẹ, dễ cắt chỉnh tại chỗ, vươn được vào những khoảng hở nhỏ và không cần nhiều thiết bị nâng hạ.

Tuy vậy, dưới góc độ phòng cháy chữa cháy, nhiều chuyên gia cho rằng rủi ro của giàn giáo tre vẫn hiện hữu, đặc biệt khi tre khô kết hợp với lưới nhựa và bạt che dễ cháy.

Theo trang Guancha ngày 27-11, hiện trường vụ cháy khu nhà Hoành Phúc Uyển cho thấy tàn lửa từ phần giàn giáo đã cháy bị gió cuốn sang các khối nhà liền kề, làm bén lửa vào lớp lưới và khung tre ở những vị trí chưa bốc cháy.

Hai vụ cháy lớn trước đó ở Tiêm Sa Chủy và Trung Hoàn đều cho thấy mô thức tương tự khi lửa khởi phát tại khu vực giàn giáo và lớp lưới bao che, sau đó lan cực nhanh dọc mặt đứng.

Cuộc cải tổ bắt buộc

Trước áp lực từ các vụ cháy liên tiếp, chính quyền Hong Kong đã bắt đầu siết quy định an toàn thay vì cấm hẳn loại giàn giáo này. Trong văn bản trả lời chất vấn tại Hội đồng Lập pháp Hong Kong ngày 30-7, Cục Lao động đặc khu nhấn mạnh trọng tâm quản lý là đánh giá rủi ro, giám sát hiện trường, kiểm tra định kỳ và đào tạo công nhân.

Trên cơ sở đó, "Hướng dẫn an toàn giàn giáo tre" đã được sửa đổi giai đoạn 2023 - 2024, bổ sung các yêu cầu về gia cố hệ thống chống đỡ, nghiêm cấm tự ý thay đổi cấu trúc giàn, yêu cầu giám sát bởi người có chứng chỉ trung hoặc cao cấp.

Song song với việc siết tiêu chuẩn an toàn, chính quyền đặc khu cũng bắt đầu chuyển dần sang giàn giáo kim loại trong các công trình công. Từ ngày 21-3, Cục Phát triển Hong Kong yêu cầu các cơ quan phụ trách dự án công và nhà thầu tham gia đấu thầu đảm bảo tối thiểu 50% hợp đồng xây dựng công trình công mới phải sử dụng giàn giáo kim loại.

Sau vụ cháy khu nhà Hoành Phúc Uyển, chính quyền và các hiệp hội chuyên ngành Hong Kong đã đồng loạt đưa ra loạt giải pháp siết an toàn. Ở cấp chính sách, Ủy viên Chính hiệp Trung Quốc Xà Đức Thông kêu gọi xem thảm họa này như "tấm gương cảnh tỉnh". 

Theo trang Guancha, ông Xà đề xuất ba hướng cải cách mạnh bao gồm loại bỏ hoàn toàn giàn giáo tre, bắt buộc sử dụng vật liệu bao che đạt chuẩn chống cháy, và siết quản lý mọi hoạt động dùng lửa tại công trường.

Ngược lại, nhiều lãnh đạo các hiệp hội xây dựng Hong Kong cho rằng rủi ro không xuất phát từ bản chất của giàn tre, mà từ cách công trường được tổ chức và giám sát.

Theo họ, một số nhà thầu vì muốn giảm chi phí đã sử dụng lưới bao che không có khả năng chống cháy, thực hiện đánh giá rủi ro sơ sài và đặc biệt là cho phép 8 tòa nhà cùng lúc được quây giàn tre trong khi cư dân vẫn đang sinh sống.

Họ kêu gọi ngành phải tự siết chặt quy trình kiểm tra, đánh giá rủi ro thường xuyên và kiểm soát vật liệu để tránh tình trạng buông lỏng khiến chính quyền buộc phải can thiệp bằng biện pháp cực đoan như cấm toàn bộ giàn giáo tre.

Trong khi đó, Hội đồng Xây dựng Hong Kong ban hành tuyên bố khẩn, yêu cầu các công trường lập tức kiểm tra toàn bộ lưới che, bạt phủ và vật liệu bao ngoài, chỉ sử dụng loại có chứng nhận chống cháy, đồng thời tăng cường đánh giá rủi ro, cấm hút thuốc, lắp thiết bị phát hiện cháy, phân công nhân viên phụ trách phòng cháy và tổ chức diễn tập định kỳ.

Ngày 27-11, Trưởng đặc khu hành chính Hong Kong Lý Gia Siêu chủ trì cuộc họp liên ngành vào sáng cùng ngày, huy động toàn bộ các cơ quan liên quan để phối hợp theo dõi toàn diện công tác ứng phó sau thảm kịch.

Chính quyền đặc khu cũng đã mở cuộc điều tra hình sự nhằm xác định nguyên nhân vụ hỏa hoạn. Ba người, gồm hai giám đốc và một cố vấn của nhà thầu phụ trách dự án cải tạo khu chung cư, đã bị bắt giữ với cáo buộc ngộ sát, theo báo SCMP. Cũng trong ngày 27-11, ông Lý Gia Siêu thông báo sẽ thành lập quỹ trị giá 300 triệu HKD (38,57 triệu USD) để hỗ trợ cư dân bị ảnh hưởng trong hỏa hoạn.

Cháy chung cư Hong Kong: 94 người chết, các tầng cao vẫn còn cháy

Tính đến sáng 28-11 (giờ Việt Nam), số người thiệt mạng trong vụ cháy chung cư lịch sử tại thành phố Hong Kong đã lên đến 94 người.