* Mọi người tuyệt đối không được quan sát trực tiếp nhật thực bằng mắt thường

Phóng to

Ông Nguyễn Đức Phường

TT - “Nhật thực toàn phần lần này được quan sát trong một dải rộng 258km và kéo dài gần nửa vòng Trái đất. Tại VN, chúng ta có thể quan sát nhật thực một phần và tỉ lệ quan sát khác nhau” là thông tin do ông Nguyễn Đức Phường, Hội Thiên văn vũ trụ VN, cung cấp.

Nhật thực ngày 22-7-2009Nhật thực "hút" du khách đến Trung QuốcVN sẽ thấy nhật thực một phầnQuan sát nhật thực an toàn cùng HAACNgày mai, nhật thực toàn phần dài nhất thế kỷ

Theo ông Phường, địa điểm quan sát được tỉ lệ nhật thực lớn nhất ở nước ta là Hà Giang với tỉ lệ che khuất cực đại 75,8% lúc 8 giờ 11 phút ngày 22-7, TP.HCM là 27,4% vào lúc 8 giờ 13 phút 4 giây… Tại Hà Nội, tỉ lệ che khuất cực đại là 67,5% lúc 8 giờ 11 phút 50 giây. Thời điểm xảy ra nhật thực một phần ở Hà Nội lúc 7 giờ 6 phút 34 giây và kết thúc lúc 9 giờ 26 phút 10 giây.

* Thưa ông, vì sao có thể khẳng định nhật thực toàn phần lần này là nhật thực toàn phần dài nhất trong thế kỷ?

- Nhật thực lần này được xem là dài nhất thế kỷ 21 với thời gian cực đại là 6 phút 39 giây (thời điểm cực đại diễn ra trên Thái Bình Dương lúc 9 giờ 35 phút 21 giây giờ Hà Nội) do khi nhật thực xảy ra, tỉ lệ Mặt trăng lớn hơn Mặt trời là 8% nên tạo ra một nhật thực có thời gian kéo dài kỷ lục. Khi xảy ra nhật thực, bóng của Mặt trăng chạy trên Trái đất với vận tốc 1.700km/giờ nên nhật thực toàn phần tại một điểm không bao giờ vượt quá 7 phút 31 giây. Trong 1.000 năm mới có mười lần nhật thực dài trên 7 phút 3 giây. Lần nhật thực gần đây nhất kéo dài 7 phút 3 giây xảy ra ngày 30-6-1973. Để có dịp chiêm ngưỡng kỳ nhật thực toàn phần dài như thế này tiếp theo, chúng ta phải đợi đến năm 2132.

Phóng to

Bản đồ thời gian và tỉ lệ nhật thực cực đại ngày 22-7 trên lãnh thổ VN - Đồ họa: Như Khanh

61 năm nữa VN mới xem được nhật thực toàn phần Nhật thực toàn phần gần đây nhất xảy ra ở VN mà người dân có thể quan sát được là vào ngày 24-10-1995. Dải nhật thực này chạy qua Phan Thiết có thời gian cực đại hơn 2 phút, rất nhiều nhà khoa học trên thế giới đã tập trung ở Phan Thiết để nghiên cứu. VN muốn quan sát được nhật thực toàn phần tiếp theo thì phải đợi thêm 75 năm kể từ năm 1995, nhật thực toàn phần sẽ xảy ra ở Trung bộ. Tính trung bình tại một địa điểm muốn quan sát nhật thực toàn phần phải đợi khoảng 370 năm.

* Người dân có thể quan sát nhật thực bằng cách nào để không bị ảnh hưởng tới mắt?

- Chúng tôi khuyến cáo mọi người tuyệt đối không được quan sát trực tiếp nhật thực bằng mắt thường. Cường độ ánh sáng Mặt trời khi xảy ra nhật thực khá lớn với nhiều bức xạ tử ngoại có hại, nên chỉ cần nhìn thẳng vào Mặt trời bằng mắt thường trong giây lát cũng có thể làm tổn thương đến võng mạc, thậm chí gây mù lòa vĩnh viễn. Muốn quan sát nhật thực, cách tốt nhất là mua kính quan sát nhật thực chuyên dụng, nếu không có thể sử dụng kính thợ hàn để quan sát.

Hoặc có thể quan sát gián tiếp bằng cách dùng một tấm bìa khoét một lỗ tròn nhỏ. Hướng tấm bìa về phía Mặt trời sao cho ánh sáng Mặt trời đi xuyên qua lỗ. Đặt một tờ giấy trắng phía dưới sao cho hình ảnh Mặt trời hiện thành một khoanh tròn trên tờ giấy. Khi hiện tượng nhật thực diễn ra, chúng ta sẽ thấy đĩa Mặt trời bị che khuất dần trên tấm giấy trắng. Thứ hai là đặt một chiếc gương dưới chậu nước pha mực sao cho hình ảnh Mặt trời nhìn qua gương dịu mà không chói rồi quan sát gián tiếp qua làn nước.

Mọi người cũng không nên dùng phim chụp ảnh, phim X-quang để quan sát. Có thể quan sát được nhật thực dịu hơn khi nhìn qua vật dụng này, nhưng các nghiên cứu khoa học chỉ ra rằng không an toàn vì một số bức xạ Mặt trời (phần lớn bức xạ tử ngoại rất có hại) vẫn đi qua được và ảnh hưởng tới võng mạc của người.

Hiện tượng nhật thực một phần càng không thể nhìn trực tiếp vì cường độ ánh sáng rất lớn, chỉ cần 2-3 giây nhìn trực tiếp thì mắt đã tổn thương. Nếu nhìn một phút trở lên thì có thể ảnh hưởng võng mạc nghiêm trọng vì thủy tinh thể như một thấu kính hội tụ, ánh sáng Mặt trời có cường độ lớn hội tụ lại có thể làm cháy võng mạc.

Nếu dùng máy ảnh ngắm trực tiếp cũng nguy hiểm, nhất là các máy ảnh chụp phim có gương phản chiếu trong khung ngắm nên ánh sáng phản lại từ gương ngắm còn nguy hiểm hơn. Người dân thành phố nên chọn nơi quang đãng, không có nhà cửa che lấp để quan sát vì nhật thực diễn ra từ hơn 7g và cực đại lúc hơn 8g.

* Có những tin đồn sẽ xảy ra động đất, sóng thần, thủy triều dâng cao khi có nhật thực?

- Chúng tôi khẳng định đây là những tin đồn không có cơ sở khoa học. Lực triều của Mặt trăng và Mặt trời cho dù được cộng hưởng trong những kỳ nhật thực cũng không đủ mạnh để gây ra sóng thần, càng không thể tác động đến cấu trúc địa tầng của Trái đất gây ra động đất. Trong lịch sử chưa ghi nhận được bất cứ một trận sóng thần hay động đất nào do tác động của nhật thực gây nên.

Kể cả các địa phương hay bị ảnh hưởng của triều cường như TP.HCM cũng không bị ảnh hưởng gì trong lần nhật thực này. Triều cường sẽ không đáng kể nên rất khó nhận thấy sự thay đổi và không có hiện tượng ngập lụt ở TP.HCM.