Người phụ nữ nhỏ con, tóc bạc trắng dò tìm từng số nhà rồi luồn vào một con hẻm bên đường ray xe lửa để tìm tới một Mẹ Việt Nam anh hùng được bà đánh số thứ tự 3.392. Đây là số tranh Mẹ Việt Nam anh hùng mà bà - nữ họa sĩ Anh hùng Lao động Đặng Ái Việt (78 tuổi) đã rong ruổi tìm kiếm, đến tận nơi ký họa suốt 15 năm qua.

"Nàng ơi, tui Việt nè. Nàng khỏe hôn?" - nữ họa sĩ dang hai tay ôm người Mẹ Việt Nam Anh hùng 95 tuổi như thể một đứa con lâu ngày trở về.

Thấy Mẹ bỡ ngỡ với chữ "nàng", họa sĩ Việt giải thích rằng gọi "nàng" là cũng như chị, bởi dù Mẹ Việt Nam Anh hùng nhưng các Mẹ đa phần chỉ hơn tuổi đời của bà 10-15 tuổi.

Một buổi tiếp xúc, ghi lại chân dung các Mẹ Việt Nam Anh hùng luôn được bà Việt bắt đầu với một nghi thức giống nhau suốt 15 năm qua: chắp hai tay trước ngực, thành khẩn khấn nguyện "xin phép, báo cáo hương hồn các anh linh liệt sĩ cho vào nhà để vẽ tranh các Mẹ".

Trên chiếc ghế, gương mặt bà mẹ già yếu, mặt kín những vết chân chim của tuổi tác và khổ đau được hiện dần lên tấm giấy vẽ. Nữ họa sĩ tay đưa cọ, miệng trò chuyện. Bà bảo nhờ vậy mà các Mẹ không bị "gò, cứng, căng thẳng" để mọi thần thái kiêu hùng, nét đẹp và đức hy sinh của các Mẹ hiện lên rực rỡ nhất.

"Có Mẹ hát, kể chuyện đi bộ đội rồi mất con. Có Mẹ đang kể chuyện vui bỗng òa khóc nức nở vì nhớ thương. Tôi luôn giới thiệu: "Con là Việt họa sĩ, nhưng cũng là một Việt cộng nòi, một Đảng viên từng tham gia chiến trường. Con cố gắng để kịp vẽ chân dung các Mẹ rồi đưa vào bảo tàng".

Ở đó, các Mẹ là một phần của lịch sử". Bắt đầu vẽ chân dung Mẹ Việt Nam Anh hùng từ năm 2010, tới nay hành trình của họa sĩ Việt đã đi qua năm thứ 15 và bà bảo sẽ chỉ dừng lại khi bà Mẹ Việt Nam Anh hùng cuối cùng qua đời.

Nữ họa sĩ 14 năm cưỡi xe máy đi khắp đất nước vẽ Mẹ Việt Nam anh hùng

14 năm, cùng bốn chiếc xe máy rong ruổi hơn 160.000 cây số khắp đất nước, bắt đầu đi khi 62 tuổi, nay đã ngoài 70 tuổi, họa sĩ Đặng Ái Việt đã làm nên một hành trình độc nhất: Vẽ 3.157 mẹ Việt Nam anh hùng.