Ảnh: L.Điền

Trong lịch sử, Việt Nam từng nhiều lần bị mất chủ quyền, và thời cận đại, việc mất chủ quyền vào tay người Pháp là câu chuyện dài, với nhiều bài học quan trọng.

Cuốn sách được xuất bản vào năm 1950, sau 67 năm, nay Công ty sách Khai Tâm và NXB Khoa Học Xã Hội cho tái bản trong bối cảnh các vấn đề lịch sử đang được công chúng quan tâm.

Bắt đầu từ những sử liệu hiếm hoi ghi nhận dấu vết những người châu Âu đầu tiên đến Việt Nam (năm 266), tác giả dựng lại quá trình tiếp xúc giữa phương Đông và phương Tây, dẫn đến sự hiện diện của người Pháp ở Việt Nam - làm nên mảng lịch sử bang giao giữa Việt và Pháp.

Tập sách tập trung vào giai đoạn từ thế kỷ 17 đến sau khi người Pháp hoàn thành cuộc bảo hộ Trung Kỳ và Bắc Kỳ; trước đó, Nam Kỳ đã trở thành xứ thuộc địa của Pháp.

Hệ thống các sự kiện theo nhiều trục có mối quan hệ chặt chẽ, với văn phong điềm đạm, nhận định sáng suốt, phân tích sắc sảo; tác giả cho người đọc một cái nhìn mạch lạc, giúp người đọc nắm bắt cả nguyên nhân xung đột Việt - Pháp, thái độ của các vua nhà Nguyễn đối với người Pháp.

Việc tổ chức kháng Pháp ở Nam Kỳ, quá trình Pháp bành trướng thế lực ra Bắc Kỳ; cả mối quan hệ giữa Pháp và Trung Quốc lúc bấy giờ... cũng được tác giả khảo cứu cẩn thận, hình thành một bức tranh toàn cảnh về quá trình người Pháp đô hộ Việt Nam.

Đặc biệt, người đọc sẽ có dịp nhìn nhận các nhân vật lịch sử như Phan Thanh Giản, Nguyễn Tri Phương, Tự Đức, Lâm Duy Hiệp... ở cự ly gần, gắn với từng hoạt động của họ.

Thuật lại chi tiết các sự kiện để người đời sau đọc và chiêm nghiệm, đặt mình vào vị thế hết sức ngặt nghèo của vận nước lúc bấy giờ, cũng là giúp người đời không hiểu sai về lịch sử đến nỗi phán xét thiên lệch cả tiền nhân.