Phóng to

Graham Greene

Graham Green, nhà văn Anh nổi tiếng - nếu còn sống đã bước qua tuổi 100 vào ngày 2-10 vừa qua. Với tiểu thuyết The quiet American (Người Mỹ trầm lặng) đã được dựng phim hai lần, ông được coi là người viết về chiến tranh VN ấn tượng nhất.

Là tài năng hiếm có trong thế giới văn chương ngày càng mang tính bản địa, một người theo chủ nghĩa quốc tế tài năng có nhận thức chính trị sắc bén, nhưng Graham Greene lại từ chối nhìn nhận mình là một nhà văn chính trị.

Nhân kỷ niệm 100 năm Ngày sinh của ông, Thư viện Anh tổ chức một cuộc triển lãm các kỷ vật của Green; còn tại thành phố Berkhamstead quê bương ông thuộc Tây Bắc London diễn ra hội nghị kéo dài một tuần, trong đó bàn đến những đóng góp của Greene cho nền điện ảnh, món nợ văn chương của ông với Joseph Conrad và mối quan hệ với Vua hề Charlie Chaplin...

Nếu còn sống, chắc chắn Graham Greene sẽ là người phản đối quyết liệt cuộc chiến của Mỹ ở Iraq, bởi ông từng lớn tiếng lên án cuộc chiến tranh của Mỹ ở VN: "Đây không chỉ là việc làm xấu xa mà là cuộc chiến xuẩn ngốc nhất...", Greene nói như vậy trong một cuộc phỏng vấn năm 1967. Ông còn chỉ trích về chính sách đối ngoại của Tổng thống Mỹ Ronald Reagan.

Greene từng nói rằng, nhiệm vụ của ông là mô tả "nỗi cam go của sự việc theo tâm lý, và đôi khi theo quan điểm chính trị". Đọc sách , độc giả nhận thấy phần lớn trong hơn hai chục tiểu thuyết của ông bộc lộ sự xung đột giữa lòng trung thành và khát vọng, sự giao thoa đầy khó khăn giữa chính trị và đạo đức.

Có thể khẳng định rằng, với The Quiet American (Người Mỹ trầm lặng), không ai có thể đưa được câu chuyện về cuộc chiến thấm đẫm nước mắt ở Đông Dương vào tiểu thuyết tạo nên sự ảnh hưởng mang tính vấn đề như Greene. Đọc truyện, độc giả được sống trong câu chuyện tình nảy nở trong thời kỳ hỗn loạn ở VN vào những năm 1950. The Quiet Amencan đã khiến ông được coi là nhà báo về chiến tranh VN vĩ đại nhất. Giới văn học Anh có nhiều tài năng, nhưng hiếm có nhà văn nào biết tiết chế được nguồn tư liệu chan chứa trong mình như Graham Greene. Những tác phẩm tiêu biểu của ông như The Heart Of The Matter, The Power and The Glory, Brighton Rock và The End Of The Affair đều bộc lộ rõ cuộc vật lộn tinh thần của con người giữa trần thế và tâm linh. Greene thường giới hạn mình chỉ viết 500 chữ mỗi ngày và thực hiện nguyên tắc này nghiêm ngặt đến mức bỏ dở cả câu viết khi hết "quota". Dẫu vậy nhưng trong cuộc đời sáng tác của mình, Graham Greene đã xuất bản gần 100 cuốn sách, nhiều vở kịch, truyện ngắn, tiểu luận, phê bình phim và kịch bản.

Là người sống cuộc đời đầy phiêu lưu và mạo hiểm nên, Greene thích đưa các nhân vật người Anh dè dặt của mình vào những tình huống khắc nghiệt, ở những nơi chốn khác lạ. Trong Thế chiến II, ông là điệp viên Anh ở tây Phi và kết bạn với Kim Philby, người sau này bị phát giác là điệp viên Xô Viết.

Trong thế kỷ 20, không nhà văn nào có được những nhìn nhận tinh tế hơn Graham Greene khi đưa ra sự so sánh giữa con người với con người. Khi mà ngày càng có ít các nhà văn cố gắng phân tích những đức tính tốt đẹp của con người rơi vào sự sa ngã, thì Greene là bậc thầy trong sự phân minh đầy tính phức tạp này. Nhân vật của ông tồn tại trong hệ thống phẩm hạnh được xác định rõ ràng....

Với thành công đó, nhà văn nào cũng thèm muốn có được sức tưởng tượng chứa đầy sự đột phá vô cùng hấp dẫn như Greene - người không bao giờ thiếu chuyện để viết mà ngược lại, luôn ngập trong những áng văn không ngừng tuôn chảy trong mình.

Greene từng nói rằng, thời niên thiếu không hạnh phúc là sự cân bằng vô cùng bổ ích cho ông. Tuổi thơ của ông là sự khổ cực ở trường học, những cuộc vật lộn với thầy hiệu trưởng lại là chính người cha của mình; tìm cách tự vẫn ở tuổi vị thành niên và rồi lại si tình đến mê muội người vợ của chuyên gia tâm thần học chữa bệnh cho mình; không đam mê thể thao và thường bỏ học để dành thời giờ đọc tiểu thuyết phiêu lưu của các nhà văn như Rider Haggard và R.M. Ballantyne... Chính những câu chuyện đó đã có ảnh hưởng sâu đậm tới Greene và giúp ông tạo được phong cách văn chương của mình.

Graham Greene là người trầm lặng, kín đáo nhưng cuộc sống riêng tư của ông lại rối như tơ vò. Ông tự nhận mình là "một người chồng tồi và người yêu không kiên định" bởi có quan hệ với nhiều phụ nữ, chưa kể thú đam mê rượu đến mức trở thành huyền thoại".

Tương truyền rằng, vài năm trước khi qua đời vào tháng 4-1991 ở tuổi 86 tại nhà riêng ở Antibes, miền Nam nước Pháp, khách đến nhà luôn thấy Greene cầm trong tay nửa ly rượu Vodka và ông giải thích một cách "ranh mãnh": "Bác sĩ khuyên tôi chỉ nên uống 1 ly/ngày, và nó đây...".

Greene đầu tư nhiều tâm trí và sinh lực để "phòng thủ" kẻ thù lớn nhất của mình - sự buồn tẻ. Thậm chí để làm được điều đó ông còn thử chơi trò cò quay rủi ro chết người với một viên đạn đã được nạp sẵn trong súng.

Chẳng có gì ngạc nhiên khi Graham Greene là nhân vật của vô số cuốn tiểu sử. Khi Norman Sherry (giáo sư Trường Đại học Tổng hợp Trinity ở San Antonio, bang Texas, Mỹ) bắt đầu viết tiểu sử về ông, Greene trao cho Sherry một bản đồ thế giới có đánh dấu tất cả những nơi mà mình từng đặt chân tới. Nhiều người thấy bất bình bởi Graham Greene không hề được trao giải Nobel Văn học, mặc dù đã nhiều lần được đề cử. Họ đổ lỗi cho sức ép từ Mỹ, đất nước từng bị ông chỉ trích về chính sách đối ngoại. Nhưng con gái ông, bà Caroline Bourget nói: "Tôi nghĩ, cha tôi chẳng hề bận tâm tới điều đó”.