Nhiều dược liệu quý, dược liệu chữa bệnh chỉ dùng "lưu hành nội bộ" chưa được lưu hành rộng rãi để đáp ứng nhu cầu chăm sóc sức khỏe người dân.

Trong tình hình này, các cơ sở y tế tại TP.HCM vẫn đang nỗ lực chủ động đảm bảo thuốc cho người bệnh, đồng thời kiến nghị nhiều giải pháp nhằm phát triển bền vững lĩnh vực này.

Nhiều vướng mắc trong công tác đấu thầu

Theo ông Trần Ngọc Triệu - Phó giám đốc Sở Y tế TP.HCM, hiện nay việc mua sắm thuốc tại các cơ sở y tế được thực hiện qua nhiều hình thức như đấu thầu tập trung cấp quốc gia, đấu thầu tập trung cấp địa phương, đàm phán giá, đấu thầu gộp và đấu thầu riêng. 

Tuy nhiên việc đấu thầu thuốc y học cổ truyền thời gian qua vẫn còn gặp không ít trở ngại.

Trước hết, giá dược liệu và vị thuốc cổ truyền thường biến động theo mùa vụ và khu vực địa lý khiến việc xây dựng giá kế hoạch khó chính xác, ảnh hưởng tiến độ tổ chức đấu thầu. 

Một số loại dược liệu, đặc biệt là dược liệu nhập khẩu, lại không có tên khoa học tương đồng với Dược điển Việt Nam nên không đủ điều kiện tham gia đấu thầu.

Bên cạnh đó, hệ thống truy xuất nguồn gốc dược liệu còn thiếu đồng bộ khiến nhiều vị thuốc chưa đủ hồ sơ chứng minh nguồn gốc hợp pháp.

Việc đánh giá hồ sơ dự thầu cũng gặp vướng mắc do đặc thù của thuốc y học cổ truyền như cùng thành phần nhưng khác hàm lượng, dạng bào chế hoặc chỉ định điều trị, đòi hỏi ý kiến hội đồng chuyên môn nên mất nhiều thời gian. Một số vị thuốc cổ truyền chưa có trong danh mục đấu thầu hoặc chưa được bảo hiểm y tế chi trả, gây khó khăn trong việc lập kế hoạch cung ứng.

"Những khó khăn trên có thể dẫn đến tình trạng một số bệnh viện gặp thiếu hụt cục bộ một số vị thuốc hoặc dược liệu nhất định trong từng thời điểm cụ thể, ảnh hưởng đến khả năng kê đơn đầy đủ các bài thuốc y học cổ truyền. Tuy nhiên các cơ sở y tế vẫn chủ động điều phối trong phạm vi cho phép, đồng thời có biện pháp thay thế phù hợp để bảo đảm duy trì điều trị liên tục cho người bệnh", ông Triệu thông tin.

Sở Y tế thường xuyên phối hợp với các đơn vị để tổng hợp, báo cáo khó khăn, đồng thời đề xuất Bộ Y tế sửa đổi các quy định, chính sách liên quan. Trong năm 2025, sở đã có nhiều văn bản góp ý sửa đổi, bổ sung Luật Đấu thầu, các nghị định, thông tư về đấu thầu thuốc và danh mục thuốc y học cổ truyền được quỹ bảo hiểm y tế thanh toán, nhằm đảm bảo nguồn cung ổn định và thúc đẩy phát triển y học cổ truyền.

Chuyển sang sử dụng các chế phẩm bào chế sẵn

Phó giám đốc Bệnh viện Y học cổ truyền TP.HCM Nguyễn Phương Nam nhìn nhận trong thực tế trước đây, một số dược liệu không có nhà thầu tham gia vì nhu cầu số lượng nhỏ, không đủ hấp dẫn để nhà thầu tham dự. Ngoài ra một số dược liệu có nguồn gốc trong nước (thuốc Nam) chưa thể mua sắm do thông tin nguồn gốc, xuất xứ chưa được đăng tải đầy đủ trên hệ thống của Cục Quản lý y, dược cổ truyền.

Mặc dù có một số khó khăn nhưng bệnh viện với nhiều năm kinh nghiệm nên luôn chủ động có kế hoạch cung ứng, không để xảy ra tình trạng thiếu thuốc, dược liệu, bảo đảm điều trị liên tục cho bệnh nhân, phục vụ tốt công tác chăm sóc sức khỏe người bệnh.

Một bác sĩ Bệnh viện Y học cổ truyền TP.HCM cho hay "với những vị thuốc cùng nhóm tác dụng, bác sĩ có thể điều chỉnh thay thế để đảm bảo duy trì điều trị cho người bệnh. Ví dụ, khi thiếu nhân sâm có thể dùng đẳng sâm - đều là thuốc bổ khí, giúp duy trì hiệu quả điều trị dù bài thuốc không còn hoàn toàn đúng theo cổ phương".

Riêng với thuốc do bệnh viện sản xuất vì thành phần đã được công bố cụ thể nên không thể thay thế bằng thuốc tương tự khác. Trong trường hợp này, bệnh viện sẽ chuyển sang sử dụng các chế phẩm bào chế sẵn dạng viên của các công ty dược có thành phần tương ứng để đảm bảo điều trị liên tục, không gián đoạn cho người bệnh.

Bệnh viện Y học cổ truyền TP.HCM kiến nghị sớm ban hành hướng dẫn chi tiết về việc điều chuyển, thanh toán thuốc cổ truyền giữa các cơ sở y học cổ truyền trong cùng địa bàn. Khi có cơ chế rõ ràng, các đơn vị có thể hỗ trợ lẫn nhau trong trường hợp thiếu hụt nguồn thuốc.

Đồng thời bệnh viện cũng đề xuất thành lập trung tâm cung ứng dược liệu dùng chung cấp quốc gia để tập trung nguồn lực, tối ưu giá mua sắm và đảm bảo cung ứng dược liệu ổn định trên toàn quốc.

Một vấn đề then chốt khác là thiếu vùng trồng đạt chuẩn GACP (làm tốt nuôi trồng và thu hái dược liệu) trong nước dẫn đến phụ thuộc nhập khẩu. Do đó cần có chính sách liên kết giữa doanh nghiệp, cơ sở y tế và vùng trồng để kiểm soát chất lượng ngay từ khâu sản xuất.

Hiện tại bệnh viện có khoa dược có khu vực đạt tiêu chuẩn thực hành tốt sản xuất vị thuốc, thuốc cổ truyền (GMP-WHO) cũng như kiểm nghiệm đạt tiêu chuẩn thực hành tốt phòng kiểm nghiệm, khu vực đạt tiêu chuẩn thực hành bảo quản tốt dược liệu, vị thuốc, thuốc cổ truyền.

Mặc dù bệnh viện là đơn vị đầu tiên trong nước thực hiện tốt các vấn đề chế biến, kiểm soát chất lượng dược liệu, vị thuốc nhưng cũng chỉ sử dụng lưu hành nội bộ trong bệnh viện, chưa lưu hành rộng rãi để đáp ứng nhu cầu chăm sóc sức khỏe người dân.

Bỏ ‘giá trần’ trong đấu thầu thuốc tại cơ sở y tế công lập

Bộ Y tế đã ban hành thông tư 06 sửa đổi, bổ sung quy định về đấu thầu thuốc tại cơ sở y tế công lập. Trong đó, bãi bỏ quy định về giá trúng thầu “năm sau không được cao hơn năm trước”.