Tổ chức Y tế thế giới (WHO) đưa bệnh nhiễm giun lươn vào danh sách các bệnh nhiệt đới bị lãng quên. Nhiều người mắc nhưng người mắc bệnh giun lươn mãn tính thường không có triệu chứng hoặc thỉnh thoảng đau bụng, tiêu chảy và táo bón.

Tuy nhiên ở người có hệ miễn dịch suy giảm như người bệnh ung thư, người ghép tạng hoặc người dùng corticoid kéo dài... giun lươn có thể bùng phát mạnh, gây tổn thương đa cơ quan và đe dọa tính mạng.

Sụt 11kg, phù nặng, khó thở mới tá hỏa

Mới đây một người đàn ông đến bệnh viện ở Hà Nội khám trong tình trạng sụt 11kg trong ba tháng, phù tay chân nặng, đang uống thuốc điều trị đái tháo đường.

Kết quả xét nghiệm máu cho thấy bạch cầu ái toan (có vai trò giúp bảo vệ cơ thể chống lại ký sinh trùng, vi khuẩn lạ...) tăng cao và soi phân dương tính với ấu trùng giun lươn.

Ông có tiền sử dùng thuốc giảm đau chứa corticoid dài ngày để điều trị đau khớp do bệnh gout và không tẩy giun định kỳ nhiều năm.

ThS Nguyễn Vũ Hồng Vân, khoa nội tổng hợp Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, cho biết việc sử dụng corticoid lâu ngày khiến hệ miễn dịch suy yếu, tạo điều kiện cho giun lươn sinh sôi, gây tổn thương niêm mạc ruột và hội chứng kém hấp thu protein, dẫn đến sụt cân, mệt mỏi, phù nề tay chân.

Bác sĩ Vân khuyên người từng dùng corticoid dài ngày, mắc bệnh gout, đái tháo đường hoặc bệnh mạn tính khác nên tẩy giun định kỳ, đi khám khi có triệu chứng bất thường.

Trước đó tại Bệnh viện Nhân dân 115, bệnh nhân nữ 64 tuổi (Tiền Giang cũ) có tiền căn bệnh đau xương khớp, tăng huyết áp, suy thượng thận, nhập viện vì khó thở và ho.

Khi thăm khám, các bác sĩ ghi nhận bệnh nhân một tháng qua có biểu hiện ăn kém, sụt cân, ho và khó thở, điều trị tại địa phương không thuyên giảm.

Khi các bác sĩ tiến hành nội soi phế quản cho bệnh nhân, bơm rửa ghi nhận được nhiều dị vật màu trắng xám, kiểm tra dưới kính hiển vi ghi nhận là ấu trùng giun lươn. Bệnh nhân được xác định nhiễm giun lươn nặng ở phổi và ruột trên cơ địa suy giảm miễn dịch.

Trường hợp khác là người đàn ông 69 tuổi (Tiền Giang) có tiền sử ung thư thanh quản, nhập viện tại Bệnh viện Nhân dân 115 do ăn kém, nôn ói, đau bụng, ho và khó thở kéo dài 10 ngày.

Tại khoa hô hấp - hồi sức tim mạch, kết quả chụp cắt lớp vi tính ngực và ổ bụng cho thấy hẹp môn vị nghi do ký sinh trùng, tổn thương phổi hoại tử hai bên. Xét nghiệm dịch rửa phế quản phát hiện ký sinh trùng, bệnh nhân được chẩn đoán nhiễm giun lươn nặng ở phổi và điều trị đặc hiệu theo phác đồ.

ThS Đặng Nam Hải, khoa hô hấp - hồi sức tim mạch Bệnh viện Nhân dân 115, cho biết các ca bệnh nặng nhiễm giun lươn gần đây cho thấy bệnh khá phổ biến nhưng chưa được quan tâm đúng mức. Nhiều ca bệnh rất nặng, chữa trị nhiều nơi mới tìm ra căn nguyên là do giun lươn.

Tỉ lệ mắc bệnh là 20%

TS Bùi Tiến Sỹ, khoa vi sinh vật Bệnh viện Trung ương quân đội 108, nhận định bệnh giun lươn (Strongyloides stercoralis) là một bệnh nhiễm sán thuộc nhóm bệnh lây truyền qua đất.

Mặc dù giun lươn được xếp vào loại ký sinh trùng nguy hiểm nhất trong các loại ký sinh trùng đường tiêu hóa (có thể tồn tại lâu trong cơ thể người và gây nhiều biến chứng nguy hiểm, thậm chí tử vong) song đến nay bệnh giun lươn vẫn được WHO đưa vào danh sách các bệnh nhiệt đới bị lãng quên.

Ký sinh trùng nhiễm vào cơ thể thông qua việc xâm nhập ấu trùng giun lươn từ trong đất qua da hoặc niêm mạc.

Sau khi xâm nhập, các ấu trùng lây nhiễm di chuyển qua hệ tuần hoàn máu vào phổi, tim, từ phế nang vào khí quản, tiếp đó sẽ nuốt vào đường tiêu hóa cư trú tại thực quản, dạ dày và ruột non, chủ yếu là ở tá tràng.

Bác sĩ Sỹ cho hay giun lươn có thể gây viêm da tại vị trí xâm nhập, tổn thương phổi và viêm phế quản do giai đoạn ấu trùng di chuyển. Những tổn thương chính của bệnh thường thấy ở đường tiêu hóa, đặc biệt là tá tràng và phần trên của hỗng tràng nhưng cũng có thể xảy ra trong đường mật và ống tụy.

Bệnh có thể gây ra các triệu chứng không liên tục, chủ yếu ảnh hưởng đến tiêu hóa (đau bụng và tiêu chảy không liên tục hoặc kéo dài), phổi (ho, thở gấp, viêm phế quản mạn tính), da (ngứa, ban đỏ), có thể gây tổn thương niêm mạc đường tiêu hóa dẫn đến loét hoặc thủng ruột.

Người bệnh sẽ có cảm giác đau bụng ở vùng trên bên phải, tiêu chảy, sốt không đều và ho, tình trạng nặng hơn là tiêu chảy có nhầy, có máu, thiếu máu, phù và cổ chướng.

Bệnh giun lươn được biết đến là một trong số ít các bệnh sán ký sinh liên quan tình trạng miễn dịch suy giảm.

Nhiễm giun lươn có thể tiến triển nghiêm trọng trên người bệnh suy giảm miễn dịch, bao gồm dùng corticosteroid hoặc thuốc ức chế miễn dịch, người bệnh ghép tế bào gốc, ghép tạng… khiến ấu trùng ồ ạt xâm nhập, lan tỏa trong các cơ quan mà bình thường không thuộc vòng đời của ký sinh trùng (ví dụ hệ thần kinh trung ương, da, gan, tim).

Bệnh giun lươn phân bố rộng rãi toàn cầu. Nghiên cứu trên 2.000 mẫu huyết thanh của người bệnh đến khám tại Bệnh viện Đại học Y Hà Nội trong năm 2016 và 2017 bằng kỹ thuật ELISA huyết thanh, tỉ lệ mắc bệnh giun lươn là 20%.

Nhiễm giun lươn nguy hiểm khi không được phát hiện

Giun lươn ký sinh trong ruột non và tá tràng, có thể chui vào niêm mạc ruột gây ra những tổn thương niêm mạc ruột, tá tràng, làm rối loạn tiêu hóa hoặc gây tình trạng viêm ruột mạn tính (dễ bị chẩn đoán nhầm là bệnh Crohn), có thể gây viêm tá tràng hoặc gây lỵ. Giun lươn có thể nổi trên da hoặc gây dị ứng nghiêm trọng…

Nhiễm giun lươn rất nguy hiểm nếu không được phát hiện, điều trị kịp thời. Bởi giun lươn không chỉ gây viêm ở hệ thống tiêu hóa mà còn có thể gây biến chứng viêm ruột, tắc ruột, thủng ruột, xuất huyết tiêu hóa, tắc nghẽn đường mật.

Đặc biệt nguy hiểm khi giun lươn di chuyển đến các cơ quan, phủ tạng khác như lên não, phổi, máu… Đây là tổn thương nặng nề, nguy hiểm, có thể dẫn tới tử vong.

GS NGUYỄN VĂN ĐỀ

(nguyên chủ nhiệm khoa ký sinh trùng, Trường ĐH Y Hà Nội)

Rùng mình với ấu trùng giun lươn lúc nhúc trong dạ dày, dịch đờm cụ ông

Cụ ông 72 tuổi (ở Hòa Bình) nhập viện trong tình trạng nguy kịch do nhiễm giun lươn lan tỏa - một dạng nhiễm ký sinh trùng nặng có thể gây biến chứng nghiêm trọng ở người suy giảm miễn dịch.