Bất hợp lý khi chỉ giảm trừ cho người phụ thuộc bằng 40% người nộp thuế

Tại hội nghị lấy ý kiến đóng góp dự thảo dự án Luật Thuế thu nhập cá nhân (thay thế) do Hội Tư vấn và đại lý thuế TP.HCM tổ chức ngày 5-8, các chuyên gia đã nêu ra hàng loạt bất cập trong quy định hiện hành và đề xuất sửa đổi, nhất là về mức giảm trừ gia cảnh.

Ông Đỗ Quốc Tuấn - nguyên phó trưởng phòng tuyên truyền hỗ trợ Cục Thuế TP.HCM (nay là Thuế TP.HCM) - cho rằng hiện nay mức giảm trừ rất bất cập, không chỉ với người làm công ăn lương mà cả với người phụ thuộc.

Mức giảm trừ với người phụ thuộc hiện chỉ bằng 40% mức của người nộp thuế. Cụ thể là hiện người nộp thuế được giảm trừ 11 triệu đồng/tháng thì người phụ thuộc được giảm 4,4 triệu đồng/tháng.

"Câu hỏi đặt ra là tại sao quy định mức 40%? Trên thực tế nuôi dưỡng một đứa con thì chi phí có khi còn hơn cả người nộp thuế vì hàng loạt khoản chi như học phí, ăn uống, vui chơi giải trí, ốm đau…

Do vậy tôi đề nghị nâng mức giảm trừ cho người phụ thuộc lên ngang bằng bản thân người lao động hoặc nâng lên ít nhất bằng 60% chứ mức 40% quá thấp và không hợp lý với thực tế đời sống", ông Quốc Tuấn lập luận.

Ông Tuấn cũng nhận xét rằng với phương án nâng mức giảm trừ gia cảnh và sửa đổi biểu thuế lũy tiến tại dự thảo dự án Luật Thuế thu nhập cá nhân (thay thế) thì người lao động thu nhập thấp không giảm bao nhiêu, còn người có thu nhập cao "giảm chút chút".

Ông đề xuất nên giãn cách mức thu nhập tính thuế ở những biểu thuế đầu tiên trong biểu thuế lũy tiến từng phần nhằm giúp người lao động thu nhập thấp có chút tích lũy.

Người làm công ăn lương bị "phân biệt đối xử"

Trong khi đó ông Nguyễn Thái Sơn - nguyên trưởng phòng thuế thu nhập cá nhân Cục Thuế TP.HCM (nay là Thuế TP.HCM) - nhận xét người làm công ăn lương đang bị "xử ép".

Ông Sơn phân tích: về bản chất, giảm trừ gia cảnh chính là chi phí thiết yếu để đáp ứng nhu cầu sinh tồn cơ bản như ăn ở, đi lại, học tập, khám chữa bệnh... để người lao động sống và cống hiến.

Thu nhập sau khi đã giảm trừ gia cảnh mới phải chịu thuế thu nhập cá nhân. Việc này giống như doanh nghiệp được trừ các chi phí hợp lý hợp lệ trước khi chịu thuế thu nhập doanh nghiệp.

Theo Luật Thuế giá trị gia tăng (GTGT) có hiệu lực từ ngày 1-7-2025, cá nhân sản xuất, kinh doanh có ngưỡng doanh thu dưới 200 triệu đồng/năm (tương đương 16,6 triệu/tháng) được miễn thuế.

Trong khi đó mức giảm trừ gia cảnh mới mà Bộ Tài chính đề xuất nâng lên cho người làm công ăn lương theo phương án cao nhất chỉ 15,5 triệu đồng/tháng cho người nộp thuế, 6,2 triệu đồng/tháng cho người phụ thuộc, theo ông Sơn, là chưa thỏa đáng.

Mức thuế suất mà người làm công ăn lương bị điều tiết theo biểu thuế lũy tiến từng phần cũng bất hợp lý khi so sánh với thuế suất thuế thu nhập doanh nghiệp.

Thuế suất thuế thu nhập doanh nghiệp áp dụng cho doanh nghiệp có doanh thu dưới 3 tỉ đồng/năm chỉ 15%. Doanh nghiệp có doanh thu từ 3 tỉ đến dưới 50 tỉ đồng cũng chỉ phải nộp thuế với mức 17% sau khi trừ toàn bộ các chi phí hợp lý.

Trong khi đó người lao động có thu nhập 3 tỉ đồng/năm (tương đương 250 triệu đồng/tháng), nếu lựa chọn mức giảm trừ gia cảnh theo phương án 2 thì tỉ lệ thuế trên thu nhập lên đến 28%.

Càng "bất công" hơn khi cá nhân người lao động chỉ được khoán một mức giảm trừ gia cảnh nhỏ nhoi, toàn bộ thu nhập còn lại đều phải chịu thuế.

Ông Sơn kiến nghị Bộ Tài chính nghiên cứu thiết kế mức thuế suất tối đa 25% để khoan thư sức dân.

Mức giảm trừ gia cảnh nên công bằng chứ không nên cào bằng

Chuyên gia thuế Võ Thanh Hùng nhận xét dù mang tên là dự thảo dự án Luật Thuế thu nhập cá nhân thay thế nhưng trên thực tế dự thảo dự án luật mới chỉ dừng lại ở mức "sửa đổi bổ sung" chứ chưa thể là thay thế theo đúng nghĩa của nó.

"Từ ngày 1-1-2026 sẽ không còn khoán thuế với hộ kinh doanh, hộ kinh doanh bán hàng phải xuất hóa đơn từ máy tính tiền có kết nối với cơ quan thuế nhưng nghịch lý là cá nhân lại khoán một mức chi phí giảm trừ cố định hằng tháng.

Vừa qua cơ quan thuế tổ chức xổ số hóa đơn để khuyến khích cá nhân lấy hóa đơn nhưng họ lấy làm gì khi không được giảm trừ?", ông Hùng đặt câu hỏi.

Ông cũng nhấn mạnh mức giảm trừ gia cảnh nên công bằng chứ không nên cào bằng vì chi phí sống tại đô thị rất cao, nhất là những đô thị đặc biệt như Hà Nội và TP.HCM. Đồng thời cần giảm trừ đủ cho 7 nhóm nhu cầu cơ bản gồm: ăn, mặc, ở, đi lại, giải trí, giáo dục, y tế chứ không chỉ giảm cho giáo dục và y tế.

"Nếu cho phép giảm trừ người nộp thuế đi ăn, siêu thị lấy hóa đơn về trừ, khi đó người lao động khi chi tiêu sẽ tự động lấy hóa đơn, nơi cung cấp dịch vụ cũng buộc phải xuất hóa đơn chứ không thể né thuế được, từ đó chính sách sẽ dễ dàng đi vào cuộc sống", ông Hùng kiến nghị.

Chuyển đổi thuế hộ kinh doanh: Tránh gây gánh nặng cho người nộp thuế

Nếu áp dụng phương pháp mới khiến doanh thu tính thuế tăng mạnh, thì ngành thuế cần tính lại tỉ lệ thu hợp lý, và thậm chí phải cân nhắc sửa đổi trong Luật Ngân sách nhà nước, chứ không chỉ trong Luật Quản lý thuế.