Tác phẩm M-M của nghệ sĩ Iggy Nghĩa Đặng - Ảnh: MAI THỤY

Dogma 2019 với chủ đề Cuộc đối diện không chỉ phát hiện những gương mặt mới mà còn mang đến cho người xem trải nghiệm thị giác lý thú.

Bộc bạch sự riêng tư

14 sáng tác đang được trưng bày (từ nay cho đến ngày 7-9) tại Quỳnh Gallery (TP.HCM) là đại diện tiêu biểu cho chủ đề của Dogma lần này, khai thác những đối thoại lẫn góc khuất trong nội tâm nghệ sĩ.

Có thể tạm chia các tác phẩm thuộc triển lãm thành hai nhóm: trình bày câu chuyện cá nhân và bao quát một số khía cạnh xã hội. Trong Bí ẩn dưới lớp vỏ bọc của họa sĩ Đặng Việt Linh, tính riêng tư được khai thác qua sự bức bối của nghệ sĩ với chính làn da của mình.

Tác phẩm Bí ẩn dưới lớp vỏ bọc của họa sĩ Đặng Việt Linh - Ảnh: MAI THỤY

Xét về sự riêng tư, còn có thể kể đến Toan trắng của họa sĩ Nguyễn Văn Bảy và Cô gái và chiếc lông vũ của họa sĩ Vũ Ngọc Vĩnh.

Qua chất liệu sơn dầu, họa sĩ Nguyễn Văn Bảy gợi lại sự mâu thuẫn trong người nghệ sĩ ở truyện ngắn Đời thừa của nhà văn Nam Cao.

Lớp sơn đen dày, đặc quánh ở đằng sau tấm toan trắng là bi kịch nhãn tiền cho người nghệ sĩ trước giá vẽ: nên vẽ những bức tranh hời hợt để bán hay bất chấp khó khăn của cuộc sống mà sáng tác nghệ thuật?

Cô gái với chiếc lông vũ của họa sĩ Vũ Ngọc Vĩnh

Với Cô gái và chiếc lông vũ, công chúng lại có dịp chiêm ngưỡng tác phẩm này sau khi được tác giả trưng bày trong triển lãm nhóm Hiện thực vào cuối năm 2018.

Chắp nối từ truyền thuyết Mỵ Châu - Trọng Thủy, tác phẩm của họa sĩ Vũ Ngọc Vĩnh đan cài nhiều chi tiết ẩn dụ và có thể khiến công chúng có những "phát hiện" về tình yêu, sự hi sinh và sự chịu đựng.

Không chỉ với tranh vẽ, ở những phương tiện khác các tác giả cũng mang đến những câu chuyện về nỗi ám ảnh, dằn vặt. Nếu Sự im lặng (tạo hình vải) của nghệ sĩ Phạm Hồng dùng hình ảnh nấm mốc tượng trưng cho quá trình hủy hoại tinh thần, Tiêm nhiễm hay cưỡng chế nhận thức (sắp đặt) của nghệ sĩ Trần Quốc Giang cho thấy cuộc chiến giữa cái tôi - ý thức hệ, thì Vườn bầu xanh tươi (phim tài liệu ngắn) của tác giả Trương Minh Quý lại truy tìm ký ức của cựu binh thời hậu chiến.

Tác phẩm Tiêm nhiễm hay cưỡng chế nhận thức của nghệ sĩ Trần Quốc Giang - Ảnh: MAI THỤY

Những hợp thể quái dị

Trong đêm khai mạc triển lãm Cuộc đối diện tối 8-8, giải thưởng Dogma 2019 đã được trao cho nghệ sĩ Giang Nguyễn với tác phẩm Cú ngã.

Được gợi cảm hứng từ video về quá trình kiểm tra khả năng thăng bằng của một con robot, nghệ sĩ Giang Nguyễn thuê một nữ biên đạo múa để tái hiện hoạt động ngã xuống - đứng dậy đó.

Anh chia sẻ rằng biên đạo múa càng thuần thục việc bắt chước con robot bao nhiêu thì các cử động của cô càng bớt giống người bấy nhiêu.

Trong chuỗi sắp đặt - trình diễn Cú ngã tại triển lãm, nghệ sĩ Giang Nguyễn cho thấy sự giao thoa giữa máy móc và con người khi anh thực hiện vòng lặp con người - học hỏi - cỗ máy - học hỏi - con người qua 6 giai đoạn của một cú ngã.

Nghệ sĩ Giang Nguyễn trình diễn tác phẩm Cú ngã - Ảnh: MAI THỤY

Theo nghệ sĩ Lê Quang Đỉnh - thành viên ban giám khảo Dogma: "Cú ngã tượng trưng cho những thất bại của đời người, ai cũng trải qua vấp váp và phải biết đứng dậy để thoát ra nghịch cảnh".

Thế nhưng, có vẻ như vấp ngã và thất bại chỉ là một phần rất nhỏ mang tính tượng trưng trong tác phẩm của nghệ sĩ Giang Nguyễn.

"Quá trình bắt chước robot của nữ biên đạo múa khiến tôi liên tưởng đến quá trình tiến hóa từ người sang người tương lai, hay thậm chí là sinh vật nửa người nửa máy. Giữa những chuyển dịch này tồn tại một cú ngã, một hành động biểu trưng cho những sai lầm trong tiến hóa" - anh nói.

Sự thích thú của con người khi chiêm ngưỡng những cỗ máy có sự uyển chuyển như họ cũng tựa sự thích thú của người xem khi nhận ra nghệ sĩ Giang Nguyễn đang dần biến thành một cỗ máy trong màn trình diễn của anh.

Trong cái khoảnh khắc hứng khởi đó, nghệ sĩ đã thử nghiệm tác phẩm của mình lên chính người xem: sự ham thích, tò mò quá mức của con người khi khám phá một sinh vật nửa người nửa máy sẽ có thể dẫn đến những sai lầm trong tiến hóa, hủy hoại cả tính người và tính máy.

Bên cạnh đó, dù không đoạt giải thưởng nhưng tác phẩm M-M (điêu khắc vải, sợi nilông, bìa cactông...) của nghệ sĩ Iggy Nghĩa Đặng cũng gây sự ngạc nhiên bởi những ý niệm về quá trình hình thành bản ngã, danh tính.

Tác phẩm cho thấy con người là một hợp chủng quái dị bởi những biến số bất tận trong nhân cách, hành vi, đặc biệt là khi dân số càng tăng những biến dị xấu có thể càng trở nên phổ biến...

Khuyến khích nghệ sĩ tìm cách diễn đạt bản thân

Nghệ sĩ Giang Nguyễn trình diễn tác phẩm Cú ngã - Ảnh: MAI THỤY

Giải thưởng Dogma được thành lập vào năm 2009 (diễn ra hai năm một lần) với mục đích hỗ trợ các nghệ sĩ đương đại Việt Nam.

Dogma khuyến khích nghệ sĩ tìm cách diễn đạt bản thân trong bối cảnh văn hóa, xã hội mà họ đang tồn tại bằng bất cứ chất liệu nghệ thuật và phong cách sáng tác nào. Nghệ sĩ có tác phẩm đoạt giải nhất chung cuộc sẽ được nhận 180 triệu đồng và chuyến tham quan triển lãm quốc tế.

Ban giám khảo giải thưởng Dogma lần thứ 6-2019 gồm 3 nghệ sĩ: Lê Quang Đỉnh, Lê Thừa Tiến và Đinh Thị Thắm Poong.

Một số tác phẩm khác:

Tác phẩm Sự im lặng của nghệ sĩ Phạm Hồng - Ảnh: MAI THỤY

Tác phẩm Toan trắng của họa sĩ Nguyễn Văn Bảy - Ảnh: MAI THỤY

Nghệ sĩ Giang Nguyễn trình diễn tác phẩm Cú ngã - Ảnh: MAI THỤY

Tác phẩm Cô gái và chiếc lông vũ của họa sĩ Vũ Ngọc Vĩnh luôn nhận được sự chú ý của công chúng tại các triển lãm - Ảnh: MAI THỤY

Trương Thế Linh đoạt giải thưởng Dogma 2013

TT - Tối 16-10, chàng trai 24 tuổi đến từ Quảng Bình - Trương Thế Linh đã vượt qua 40 tác phẩm xuất sắc trong vòng chung kết để giành giải thưởng cao nhất trị giá 120 triệu đồng của cuộc thi Dogma - Chân dung tự họa 2013 do Công ty Mekong Artists phối hợp với Bảo tàng Mỹ thuật TP.HCM tổ chức.