Trên Instagram, một người dùng đăng video giải thích rằng thuật ngữ "Black Friday" xuất phát từ cuộc khủng hoảng tài chính năm 1869 và trải qua nhiều biến chuyển trước khi gắn liền với ngày mua sắm sôi động hiện nay.

Cụ thể, bài đăng viết: "Black Friday bắt đầu từ năm 1869, khi những người tham lam ở Phố Wall cố gắng thao túng thị trường vàng, dẫn tới khủng hoảng kinh tế Mỹ. Đến những năm 1950, cảnh sát Philadelphia dùng thuật ngữ này để chỉ sự hỗn loạn sau kỳ nghỉ. Sau đó, các doanh nghiệp tiếp tục biến nó thành ngày lễ mua sắm".

Theo trang kiểm chứng Snopes, phiên bản giải thích này phản ánh khá chính xác quá trình hình thành ý nghĩa của Black Friday.

Nguồn gốc thuật ngữ

Theo từ điển Oxford, từ "black" (đen) đã được dùng từ những năm 1570 để chỉ các ngày xui xẻo, thất bại hoặc tai họa. Cụm từ Black Friday xuất hiện lần đầu trong văn bản in vào năm 1610, khi học sinh dùng để chỉ những ngày thứ sáu có thi cử.

Từ những năm 1860, thuật ngữ bắt đầu mang ý nghĩa kinh tế, khi các nhà môi giới chứng khoán và báo chí dùng để mô tả hai cuộc khủng hoảng tài chính nổi tiếng: một ở Anh năm 1866 và một ở Mỹ năm 1869.

Chưa rõ chính xác khi nào người Mỹ bắt đầu dùng Black Friday cho ngày sau Lễ Tạ ơn. Tuy nhiên, các nghiên cứu cho thấy lần xuất hiện sớm nhất của thuật ngữ này liên quan đến ngày sau Lễ Tạ ơn là trong bài viết trên tạp chí Factory Management and Maintenance (1951). Bài viết dùng cụm "Friday-after-Thanksgiving" để mô tả tình trạng thiếu nhân công khi nhiều công nhân nghỉ làm.

Từ “đen” sang “lợi nhuận”

Vào những năm 1950, tại Philadelphia, người dân địa phương ban đầu gọi ngày sau Lễ Tạ ơn là Big Friday để nói về sự bận rộn của các cửa hàng. Nhưng những người làm việc phải đối mặt với lượng khách đông đúc như cảnh sát, tài xế taxi, hay nhân viên bán lẻ đã bắt đầu dùng Black Friday để mô tả cảm giác mệt mỏi, hỗn loạn.

Ví dụ, trong bài viết năm 1970 trên trang Philadelphia Inquirer, một sĩ quan giao thông giải thích: "Cảnh sát và tài xế taxi gọi ngày này là Black Friday vì đây là ngày tồi tệ nhất về tình trạng giao thông trong năm".

Một quản lý cửa hàng Wanamaker's vào năm 1985 cũng xác nhận: "Nhân viên của chúng tôi gọi ngày này là Black Friday vì thực sự khó khăn với họ… giống như một đám mây đen treo trên đầu".

Khi thuật ngữ Black Friday trở nên phổ biến, báo chí và doanh nghiệp bắt đầu đưa ra lý giải tích cực hơn. Giải thích này dựa trên thói quen kế toán: mực đỏ để ghi lỗ, mực đen để ghi lãi. Theo đó, Black Friday mang ý nghĩa ngày các cửa hàng "lên đen", tức có lãi.

Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu cho rằng lời giải thích này không thuyết phục bằng nguồn gốc từ những người lao động Philadelphia phải đối mặt với dòng người mua sắm khổng lồ.

Một nhân chứng từng làm việc tại Wanamaker's năm 1971 chia sẻ: "Cảm giác ngày này như tai họa vẫn còn ám ảnh tôi. Những nhân viên lâu năm gọi nó là Black Friday, chắc chắn không liên quan đến sổ sách kế toán".

Trong thập niên 2010, trên mạng xã hội thậm chí xuất hiện giải thích rằng "Black" ám chỉ việc bán nô lệ da đen giá rẻ vào ngày sau Lễ Tạ ơn. Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu khẳng định không có bằng chứng lịch sử nào chứng minh điều này.

Nghịch lý Black Friday: Người Mỹ đổ xô đi mua sắm, doanh thu vẫn ế ẩm

Nghịch lý mùa Black Friday năm nay cho thấy áp lực từ lạm phát và tăng trưởng việc làm yếu đang đè nặng lên người dân Mỹ.