Nhân viên thu tiền điện tại nhà người dân ở P.5, Q.Gò Vấp, TP.HCM - Ảnh: T.T.D. - Dữ liệu: C.V Kình - Đồ họa: V.Anh

Ngày 6-3, trả lời những chất vấn của báo chí về việc tăng giá điện, Tập đoàn Điện lực VN (EVN) tiếp tục kêu do chi phí đầu vào tăng, đồng thời thừa nhận vẫn còn khoản lỗ tỉ giá đang chờ “xử lý” vào giá điện.

Trao đổi với Tuổi Trẻ, ông Đinh Quang Tri - phó tổng giám đốc EVN - cho rằng nếu không tăng giá, năm 2015 EVN sẽ lỗ khoảng 12.000 tỉ đồng, do giá than từ đợt điều chỉnh tăng giá gần đây nhất (ngày 1-8-2013) đã tăng trên 50%, giá khí cũng tăng khoảng 40-50%... Nhưng giá bán điện vẫn giữ nguyên.

Vẫn còn gần 8.000 tỉ đồng lỗ tỉ giá chờ... tính vào giá điện

Theo ông Tri, từ ngày 1-8-2013 đến cuối năm 2014, giá thành đầu vào tăng và EVN đã nhiều lần tính toán, trình Bộ Công thương phương án tăng giá nhưng chưa được chấp thuận do kinh tế trong nước khó khăn. Tháng 1-2015, EVN tiếp tục có tờ trình xác định các chi phí đầu vào tăng khoảng 12,8%, nhưng chỉ kiến nghị tăng 9,5%.

Nếu được đồng ý phương án này, EVN sẽ có lợi nhuận 3% trên vốn chủ sở hữu. Tuy nhiên, Bộ Công thương đã đưa ba phương án: tăng 7,5%, 8,5% và 9,5%. Cuối cùng, Chính phủ chọn tăng 7,5%. Theo ông Tri, với phương án này, năm 2015 EVN sẽ tăng được doanh thu khoảng 13.000 tỉ đồng, lãi khoảng 1% vốn chủ sở hữu, tức khoảng 1.500 tỉ đồng.

Với mức tăng cho phép là 7,5%, ông Tri cho biết tới đây Bộ Công thương sẽ có quyết định về mức tăng cụ thể cho từng đối tượng như điện sản xuất, điện sinh hoạt cũng như giá điện theo các bậc thang sử dụng.

Tuy nhiên, có một số đối tượng giá điện sẽ tăng trên mức trung bình, như các hộ sản xuất công nghiệp đang hưởng mức giá thấp sẽ tăng cao hơn mức 7,5%, một số đối tượng có mức tăng thấp hơn 7,5% như hộ kinh doanh đang có mức giá điện cao, hộ gia đình dùng dưới 100kWh/tháng...

Giải đáp câu hỏi của báo chí, đặc biệt là chất vấn những chi phí cụ thể nào đã tăng, giá dầu thế giới giảm mạnh đã giúp giảm bao nhiêu chi phí, EVN đã cung cấp bảng thống kê chi tiết.

Theo đó, tính từ ngày 1-8-2013 đến hết 31-1-2015, giá dầu trong nước bình quân giảm đã giúp giảm chi phí mua điện chỉ 219,2 tỉ đồng. Bên cạnh đó, giá dầu thế giới giảm, giúp giá khí (giá tính theo giá dầu) giảm, kéo giảm chi phí mua điện của các nhà máy nhiệt điện khí 1.366,6 tỉ đồng.

Tuy nhiên, mức giảm trên không thấm vào đâu so với các chi phí tăng. EVN cho biết tổng giá khí tăng trong gần hai năm qua khiến chi phí tăng trên 4.000 tỉ đồng.

Giá than cũng tăng trên 4.400 tỉ đồng. Tỉ giá thay đổi cũng làm chi phí mua điện tăng 105,6 tỉ. Thuế tài nguyên nước tăng cũng từ 2% lên 4%... Tổng cộng chi phí đầu vào đã tăng tới 8.833 tỉ đồng.

Theo ông Tri, đó là chưa kể đến chi phí tiếp nhận lưới điện hạ áp nông thôn 1.019 tỉ, chi phí lắp đặt tụ bù để nâng cao chất lượng điện áp, bổ sung chi phí môi trường rừng năm 2011, 2012...

Đáng lưu ý, theo ông Tri, với mức tăng giá điện 7,5%, EVN sẽ chỉ “xử lý” được trên 926 tỉ đồng trong khoản lỗ tỉ giá bị “treo” chưa tính vào giá điện trong tổng số trên 8.800 tỉ đồng. “Vì vậy, vẫn còn trên 7.800 tỉ lỗ phải “treo” tiếp, để các năm sau xử lý” - ông Tri nói.

Chất lượng điện không thể tăng ngay được

Trả lời câu hỏi về việc tăng giá điện sẽ tác động đến các hộ dùng điện, ông Tri cho biết hiện chưa có biểu giá điện chi tiết nên chưa thể tính toán cụ thể. Tuy nhiên sơ bộ, có thể nêu với người dùng điện sinh hoạt 50 kWh/tháng thì chỉ tăng chi phí chưa đến 4.800 đồng/tháng. Với hộ sản xuất, cơ cấu giá tới đây, mức chi phí tăng sẽ từ 0,06% đến 0,6%.

Cũng theo ông Tri, giá điện sắp tới điều chỉnh như thế nào sẽ thực hiện đúng quy định theo quyết định của Thủ tướng. EVN sẽ tính toán hằng tháng, nếu đủ điều kiện tăng thì trình phương án tăng.

Tuy nhiên, nếu giá khí, than... ổn định thì điều chỉnh thêm giá điện trong năm nay sẽ không cần, chỉ trừ có biến động lớn.

Giá điện cũng phụ thuộc một phần vào tiết kiệm điện. Nếu tiết kiệm tốt, áp lực đầu tư không lớn thì sẽ giảm áp lực tăng giá điện. Nhưng sau tết, tăng trưởng điện nhiều nơi tăng tới 14-15%, có tỉnh tăng 20%. Nên bức tranh phụ thuộc không chỉ EVN, mà cả người tiêu dùng điện.

Giá điện trong phần còn lại 2015 chắc tương đối ổn định. Tỉ giá theo thông báo của Ngân hàng Nhà nước sẽ không biến động nhiều, giá khí cũng có quyết định tương đối rõ, giá than chưa có thông báo tăng.

Giá than thế giới giảm cũng tạo sức ép để giá trong nước không thể tăng, mà phải dần theo thị trường. Đây là yếu tố giúp giá điện trong nước ổn định.

“Minh bạch giá điện ai cũng muốn, bản thân EVN cũng muốn minh bạch. Nhưng đặc thù ngành điện là sản xuất - tiêu thụ xảy ra đồng thời, số lượng hộ tiêu thụ cực lớn, khoảng 22 triệu. Hiện công ty mẹ EVN tự sản xuất chỉ chiếm khoảng 15-17% tổng sản lượng điện. Hợp đồng cũng có nhiều dạng: thủy điện mua cố định, 10% theo giá thị trường điện cạnh tranh. Nhiệt điện cũng thanh toán hai phần...” - ông Tri nói.

Theo ông Tri, kể cả không tăng giá, EVN vẫn chỉ đạo tăng năng suất, chất lượng theo yêu cầu của Thủ tướng. Năm 2014 EVN chỉ đạo giảm thời gian cần để được cung ứng điện. EVN cũng quán triệt việc trực 24/24 giờ, giao các điện lực chỉ số bình quân khách hàng bị cắt bao nhiêu phút/năm và yêu cầu lập kế hoạch giảm xuống. Tuy nhiên, chất lượng dịch vụ phụ thuộc đầu tư.

Chẳng hạn, việc đảm bảo N-1, tức mất điện một đường dây thì có đường khác thay thế, ở TP.HCM đạt trên 90%, tức hầu hết khách hàng đã được cấp điện từ ít nhất hai nguồn. Rồi áp dụng sửa chữa nóng, tức sửa không cắt điện.

Nhưng ở miền Bắc thì chưa triển khai được nhiều nên có nơi mất điện cả huyện, trọn ngày khi phải cắt điện một đường dây để đấu nối. Cũng phải nói điện không phải ngày nay tăng giá mai tăng chất lượng được, mà tăng giá sẽ đủ tiền, đủ điều kiện vay để tiếp tục đầu tư để đủ điện, cấp điện an toàn, chất lượng tốt lên.

Tăng năng suất EVN đã làm quyết liệt. Từ năm 2013, đặc biệt là năm 2014, toàn EVN không cho tăng biên chế, trừ trường hợp đặc biệt phải trình tập đoàn phê duyệt. EVN đã tách ba tổng công ty phát điện, sẽ tiến hành cổ phần hóa, sẽ tạo sức ép tuyển dụng hợp lý. Về cơ chế, EVN cũng giao đơn giá tiền lương trên tổng doanh thu trừ chi phí.

Nên nếu tuyển nhiều, sẽ bị giảm lương. Năm 2014 năng suất của EVN tăng 9%. Kế hoạch 2015 sẽ chỉ đạo tiếp tục tăng năng suất 9%.

Theo ông Tri, năm 2015 tổn thất điện được yêu cầu giảm xuống 8% (năm 2014 khoảng 8,46%). Hiện tổn thất điện ở công ty phân phối đã hoàn thành tốt, riêng tổng công ty truyền tải không hoàn thành nhưng họ có lý do khách quan.

Năm 2014 miền Nam thiếu điện, nên EVN phải truyền từ miền Bắc, miền Trung vào làm truyền tải tăng đột biến, dẫn đến tổn thất cao. “Không ai có thể ăn cắp trên đường dây 500kV, hoàn toàn do kỹ thuật. Chúng tôi kiến nghị tăng tiến độ các dự án điện miền Nam để giảm truyền tải, giảm tổn thất” - ông Tri khẳng định.