Vợ chồng Bill và Melinda Gates trong buổi thảo luận tại Brussels (Bỉ) về các mục tiêu phát triển bền vững tiến tới cột mốc năm 2030 trên toàn cầu - Ảnh: Reuters

Với các nước giàu, học trực tuyến là một bước quan trọng để tiến lên phía trước. Còn ở những nơi mà sự phát triển đang gia tăng cùng nhu cầu nhân lực chất lượng cao, giáo dục trực tuyến sẽ thật sự là một cuộc cách mạng.

Mùa thu năm ngoái, Bill Gates có dịp gặp gỡ một số sinh viên ở bang Arizona đã tốt nghiệp đại học thông qua các khóa học trực tuyến (online). Một trong số đó là Shawn Lee, từng là công nhân xây dựng. Để cuộc sống của con trai sau này không phải khó khăn như mình, Shawn Lee đã quyết định theo học chương trình đại học kiểu online.

Được gặp nguyên chủ tịch Tập đoàn Microsoft, anh Shawn Lee hào hứng kể về cuộc sống của mình hiện nay: vừa đi làm kiếm tiền nuôi vợ con, vừa trang bị kiến thức cần thiết qua mạng, đặc biệt là những cơ hội mới kể từ sau khi anh trang bị được thêm kiến thức và bằng cấp chuyên môn.

Câu chuyện của Shawn Lee làm hiện lên trong tâm trí của Bill Gates viễn cảnh có vẻ như lãng mạn nhưng lại đầy khả thi: khi tới một quốc gia nghèo nào đó, ông có thể hỏi chuyện một người bán hàng rong rằng họ có đang theo đuổi một khóa học online nào không.

Giáo dục: ưu tiên số 1

Từ năm 2000, khi khởi sự Quỹ Bill & Melinda Gates, vợ chồng tỉ phú Bill Gates đã nung nấu những ý tưởng đưa công nghệ vào hỗ trợ hai lĩnh vực chính là y tế và giáo dục, giúp hàng tỉ người dân trên thế giới cải thiện đời sống.

Tới nay giáo dục vẫn là lĩnh vực được Quỹ Bill & Melinda Gates dành nhiều tiền đầu tư hơn cả, đặc biệt ở Mỹ. Bên cạnh một số dự án phi lợi nhuận dành riêng cho công dân trong nước, phần dự án cốt lõi là những khóa học online được xem như tài sản toàn cầu, sẵn sàng phục vụ mọi cư dân thế giới, miễn là họ có một chiếc điện thoại thông minh hay máy tính bảng (tất nhiên là cả máy tính thông thường).

Khi mạng lưới điện thoại di động tốc độ cao phát triển, điện thoại thông minh rẻ đi nhanh chóng, thì cơ hội cho giáo dục trực tuyến cũng bắt đầu nở hoa với các hình thức tương tác mạnh hơn giữa giáo viên và học viên.

Trong những năm qua, công nghệ đã có những bước tiến rất dài và Bill Gates dự báo còn tiếp tục nâng cấp trong 15 năm tới. Bây giờ, một đứa trẻ trước khi học mầm non hay tiểu học đã có thể dùng điện thoại thông minh (smartphone) của mẹ để học số và chữ số.

Các ứng dụng phần mềm còn có khả năng phát hiện những khó khăn riêng trong lúc học để điều chỉnh cấp độ nội dung với từng bé, theo những cách thức rất phong phú.

Rất nhiều lớp học trực tuyến hiện nay vẫn chưa đi sâu vào ngành, nghiệp vụ chuyên môn, tuy nhiên theo vợ chồng Bill Gates, điều này sẽ thay đổi.

Họ giả thiết nếu bạn muốn làm nhân viên chăm sóc y tế, bạn sẽ muốn biết mình phải đáp ứng yêu cầu kiến thức ra sao về toán, hóa và những môn học khác để đạt được bằng cấp chuyên môn. Bạn hoàn toàn có thể học rất nhiều những kiến thức đó trên mạng.

Vấn đề còn gây băn khoăn hiện nay là các giáo viên thật sự hướng dẫn và hỗ trợ học sinh trên mạng. Tuy nhiên ở phương diện này, phần mềm có thể đóng một vai trò thiết yếu khác, nó giúp kết nối với các giáo viên.

Các giáo viên có thể tải lên mạng những đoạn video quay lại phương thức giảng dạy của chính họ để nhận được đóng góp ý kiến của đồng nghiệp. Các thầy cô giáo sẽ có cơ hội xem những giáo viên giỏi nhất trên thế giới truyền thụ kiến thức và lắng nghe phản hồi ngay lập tức từ chính học trò của họ.

Xóa bỏ bất bình đẳng giới

Để tất cả tiến bộ công nghệ có thể phát huy tối đa hiệu quả, theo vợ chồng Bill Gates, một điều rất quan trọng là cần xóa bỏ bất bình đẳng giới. Tại châu Phi hiện nay, số phụ nữ có điện thoại di động ít hơn đàn ông 24%, ở Nam Á là 37%. Tuy nhiên bất bình đẳng không hẳn chỉ ở khía cạnh sở hữu công nghệ.

Năm 2014, bà Melinda Gates và cô con gái Jennifer có dịp ở lại cùng một gia đình nông dân trên trang trại của họ tại Tanzania. Hai mẹ con chứng kiến cô bé Grace 13 tuổi trong gia đình này ngày nào cũng phải tới 10g30 tối mới có thể ngồi vào bàn học. Suốt ngày Grace túi bụi chẻ củi, gánh nước, giặt giũ, nấu nướng và rửa bát đĩa.

Trong khi đó, cậu em trai song sinh với Grace lại có rất nhiều thời gian học hành nên đã vượt qua các kỳ thi để tiếp tục đi học. Bà Melinda còn nhớ lúc hai mẹ con bà chuẩn bị rời đi, cô bé Grace đã hỏi xin họ cái đèn pin để có thể tranh thủ học lúc khuya.

Trọng nam khinh nữ vẫn còn là quan niệm cổ hủ đang tồn tại ở nhiều khu vực trên thế giới. Chính vì thế những người đồng sáng lập Quỹ Bill & Melinda Gates hiểu nếu không giải quyết được các yếu tố đang kiềm chế cơ hội tiếp cận giáo dục của các bé gái và phụ nữ nói chung, rất có thể giáo dục lại trở thành nguyên nhân làm gia tăng bất bình đẳng giới, thay vì giải quyết nó.