Từ thực tiễn metro số 1 (Bến Thành - Suối Tiên), bên cạnh niềm vui sau những ngày đưa vào sử dụng cũng có không ít bài học kinh nghiệm trong 20 năm triển khai, 5 lần lỗi hẹn, đội vốn...

Tiếp cận có hệ thống

Vốn (dự kiến) đầu tư 40,2 tỉ USD cho các tuyến metro TP.HCM không phải là quá lớn so với lợi ích giải quyết kẹt xe và thúc đẩy kinh tế. Đó là chưa kể các tuyến metro sẽ tạo ra thêm nhiều loại hình hoạt động kinh doanh để hình thành khu vực siêu đô thị hiện đại, trung tâm thương mại, tăng cường sản xuất giao dịch hàng hóa. Từ đó sẽ giúp gia tăng ngân sách qua chính sách thuế, phí.

Muốn làm được điều này, các tuyến cần triển khai đồng bộ, nếu làm đơn lẻ sẽ không đáp ứng tiến độ trong 10 năm. Hơn nữa, có thể mất đi cơ hội phát triển, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, phát triển đô thị bền vững.

Rất cần tạo lập quỹ xây dựng metro với đường sắt đô thị trích một phần từ ngân sách, phát hành trái phiếu công trình, chi phí từ cổ phần hóa doanh nghiệp, vay trực tiếp ngân hàng trong nước và nguồn vốn trung ương hỗ trợ. Có nguồn tài chính tương đối sẽ giảm sự phụ thuộc, thuận lợi đàm phán.

Giải phóng mặt bằng sớm càng thuận lợi, hạn chế phát sinh chi phí. Đa dạng hóa hình thức, ngoài bồi thường bằng tiền có thể hoán đổi từ đất nông nghiệp để lấy đất ở có sẵn hạ tầng. Tận dụng ưu thế xung quanh nhà ga có thể triển khai trước các dự án khu dân cư, bất động sản và trung tâm thương mại, dịch vụ, công nghiệp. Làm đến đâu khai thác đến đó tạo vốn cấp xoay vòng, tái đầu tư. 

Cần kích cầu thị trường địa ốc khu vực khai thác quỹ đất bằng cách ưu đãi thuế cho nhà đầu tư, giảm thuế thu nhập và hỗ trợ lãi suất cho những người mua nhà, sử dụng chính sách thuế giúp điều tiết giãn dân ra ngoại thành vừa lan tỏa giá trị vừa kéo giảm kẹt xe nơi đang đông đúc.

Phân cấp phân quyền mạnh hơn

Các dự án có quy mô khá lớn hẳn phải có hợp tác liên ngành, hợp tác với nước ngoài theo điều ước quốc tế. Quá trình thực hiện cũng sẽ có nhiều vấn đề phát sinh, xử lý các trở ngại liên quan hay thay đổi về thông số kỹ thuật dựa trên điều kiện thực tế công trường. Tổ chức, cá nhân được giao nhiệm vụ mà bị động thì rất khó để giải quyết công việc.

Nên chăng khi trung ương trao cơ chế, TP.HCM phân cấp phân quyền mạnh mẽ cơ quan, đơn vị trực thuộc chủ động quyết định, sáng tạo. Như xây dựng kế hoạch tổng thể, lộ trình triển khai có tính kế thừa vừa thử nghiệm, làm mẫu tạo cực hút.

Cần thiết lập cơ chế thị trường trong xây dựng cơ bản thông suốt ngay từ khâu chuẩn bị vốn, thiết kế, thi công, xử lý các phát sinh. Khoán thầu công trình theo hướng xã hội hóa tự chủ, đưa cơ chế cạnh tranh cho phép bất kỳ nhà đầu tư hay doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân nào đủ điều kiện đều có thể tham gia đấu thầu công bằng.

Bộ máy quản lý, thực thi nên được xây dựng theo mục tiêu quy mô, tiến độ và tính chất dự án, phân công nhiệm vụ cụ thể cho từng thành viên phối hợp, giải quyết trở ngại. Về chuyên môn thay vì kiểm soát chặt đầu vào chi tiết định mức, đơn giá, cấu kiện, vật liệu thì tập trung quản lý chất lượng đầu ra, miễn sao sản phẩm đáp ứng thông số tiêu chuẩn kỹ thuật và không vượt dự toán.

Người dân hài lòng khi được hướng dẫn quẹt thẻ, quét mã QR đi metro số 1

Trong ngày đầu tiên tuyến metro số 1 (Bến Thành - Suối Tiên) áp dụng bằng thẻ từ và mã QR, đông đảo người dân đã đến để trải nghiệm sự tiện lợi của phương thức này.