Cựu binh Nga khiêu vũ trong ngày tưởng niệm trước ngày chiến thắng ở thành phố Krasnoyarsk, Siberia vào ngày 5-5 - Ảnh: Reuters

Đến nay, theo RIA-Novosti, có 25 nguyên thủ sẽ tham dự các hoạt động kỷ niệm ngày chiến thắng tổ chức tại Matxcơva vào 9-5.

Trong số các nguyên thủ Liên minh châu Âu (EU) có thể kể Tổng thống Cộng hòa Czech Milos Zeman, Thủ tướng Slovakia Robert Fico, Thủ tướng Hi Lạp Alexis Tsipras, Tổng thống Cyprus Nikos Anastasiades. 

Tổng thống Mỹ Barack Obama - dù vào năm 2009 trong lễ kỷ niệm 65 năm quân đội đồng minh đổ bộ lên Normandy (Pháp) từng nhấn mạnh vai trò của quân đội Xô viết trong việc giải phóng châu Âu khỏi ách phát xít Đức - sẽ không tham dự.

Trong khi đó, Thủ tướng Đức Angela Merkel đến Nga vào ngày 10-5 nên không dự lễ duyệt binh, mà sẽ chỉ đặt vòng hoa tưởng niệm. 

Ý định thay đổi lịch sử

Tác giả Mary Dejevsky viết trên tờ The Independent (Anh) ngày 4-5 nhận xét rằng nếu lễ kỷ niệm chẵn 60 năm trước đây tề tựu nhiều nguyên thủ châu Âu hơn thì sự vắng mặt của nhiều người trong lễ kỷ niệm 70 năm lần này là do “một khía cạnh rắc rối đương đại của Nga: năm nay là cơ hội để Kremlin chỉ ra rằng nước Nga - cường quốc đã trở lại. Việc mở rộng của NATO đã bị chặn lại ở Ukraine và lãnh thổ Crimea thiêng liêng đã trở về đất mẹ”.

Nhiều nguyên thủ phương Tây không muốn đánh đồng sự có mặt của mình tại quảng trường Đỏ như sự ủng hộ chính sách của Kremlin ở Ukraine.  

Nhưng đó cũng chỉ là bề nổi của tảng băng. Một điều đáng lo ngại hơn đã được nhiều nhà nghiên cứu chính trị thế giới chỉ ra. Như nhà phân tích Ulson Gunnar ở New York (Mỹ) viết trên New Eastern Outlook là đang có mưu toan “chôn vùi chiến thắng lớn nhất” để “bóp méo hình ảnh nước Nga”.

Hay như chính khách Ý Paolo Ferrero nói trên trang Sputnik rằng đang có một “sự xét lại lịch sử” để hạ thấp vai trò quân đội Xô viết trong việc giải phóng châu Âu khỏi ách phát xít.  

Ulson Gunnar hay Paolo Ferrero có cơ sở khi đưa ra những luận điểm trên. Một thăm dò được Trung tâm văn hóa Nga (RCC) ở Washington (Mỹ) tiến hành tháng 4-2015 với các công dân Anh, Pháp, Đức.

Câu hỏi là: quân đội nước nào đã giải phóng châu Âu khỏi ách phát xít Đức trong Chiến tranh thế giới thứ hai? Có tới 43% người trả lời là quân đội Mỹ, 20% nói quân đội Anh, chỉ 13% chỉ ra đó là Hồng quân Liên Xô.

Bình luận về kết quả này trên Sputnik, giám đốc sáng lập RCC, bà Natalia Batova cho rằng “ý kiến công chúng đương đại bị thao túng bởi các loại tuyên truyền khác nhau cũng như bởi truyền thông đại chúng”.

70 năm có thể dài với một đời người, nhưng là một quá khứ chưa xa trong suốt chiều dài lịch sử nhân loại. Một số cựu binh - nhân chứng của cuộc chiến này - vẫn còn sống ở nhiều nước châu Âu, không chỉ ở Liên Xô. Có nạn nhân các trại tập trung của Đức quốc xã, nay tuy ở tuổi 90 vẫn chưa quên nỗi ám ảnh của những trại diệt chủng.

Kể cả khi không có điều kiện tiếp xúc với nhân chứng, cũng không khó nếu tự mình đi tìm câu trả lời, bởi sách sử đã kể khá rõ. Tổn thất nhân mạng của Xô viết thời Thế chiến thứ hai lên tới 27 triệu con người, trong số đó 8,7 triệu là binh sĩ, tức hơn một nửa so với tổng số binh sĩ châu Âu (14 triệu) hi sinh trong Thế chiến thứ hai. 

Dựa vào các nhóm dân tộc

Thế nhưng vì sao sự thật này đang bị cố tình quên lãng? Theo Ulson Gunnar, trong cuộc chiến địa-chính trị giữa phương Tây và Nga trên “chiến trường” Ukraine, các lực lượng dân tộc và phát xít đã được phương Tây sử dụng cho mục đích “kìm hãm nước Nga”.

Vì vậy, những ngày này, “nhắc đến hiểm họa của chủ nghĩa phát xít… sẽ là bất tiện cho phương Tây. Nhắc cho thế giới về sự bao vây dần dần và cuối cùng là xâm chiếm nước Nga thời Thế chiến thứ hai sẽ khiến sự khép vòng vây và tiếp cận của NATO ngày càng gần biên giới Nga hiện nay… khó lòng thực hiện”. 

Trong bài viết “Người Ukraine ăn mừng chiến thắng nào ngày 9-5” trên Counterpunch.org, tác giả Halyna Mokrushyna giới thiệu hai đoạn video clip đang lan truyền trên YouTube bởi Tổ chức kháng chiến thông tin Ukraine nhân 70 năm kết thúc chiến tranh.

Trong hai clip này, các cựu binh Liên Xô sau khi nhận điện thoại chúc mừng của các cháu đang làm nhiệm vụ “chống khủng bố” ở Ukraine đã đáp bằng các khẩu hiệu: “Vinh quang Ukraine” và “Vinh quang các anh hùng”.

Giám đốc Hãng phim Tabasco thực hiện hai clip này, ông Alexander Smirnov nói đây là một phần của chiến dịch nâng cao “nhận thức cộng đồng” Ukraine. Tuy nhiên, tác giả Halyna chỉ ra: đây là một chiêu tuyên truyền làm sai lệch nhận thức của giới trẻ: “Vinh quang Ukraine” và “Vinh quang các anh hùng” là các khẩu hiệu của hai tổ chức dân tộc thân Kiev: “Tổ chức dân tộc Ukraine” (OUN) và “Quân nổi dậy Ukraine” (UPA). Halyna mỉa mai: “Có 1.000 năm nữa, những người từng chiến đấu chống phát xít cũng không chào con cháu của mình bằng các khẩu hiệu của OUN và UPA”! 

Còn chủ tịch Hạ viện Nga Sergey Naryshkin cho rằng phương Tây đang “nới tay” với các tổ chức dân tộc, phát xít vì thấy trong các tổ chức này một “ lực lượng chống lại Nga”.