Phóng to

Năm Tý, chuột lên ngôi. Trong ảnh: các USB có hình chuột được bày bán tại Trung Quốc

TT - Có thể nói không ngoa rằng chuột và con người là anh em họ. Hai sinh vật này xuất thân từ một tổ tiên chung có tên là Eomaia scansoria - loài vật cổ xưa nhất được xem là đại diện cho dòng Eutheria, tổ tiên của tất cả các động vật có vú và nhau. Khoảng 75 triệu năm trước, sinh vật này tiến hóa thành hai chi: người và chuột.

Dù đã trải qua 75 triệu năm tiến hóa, nhưng cấu trúc sinh học của người và chuột vẫn rất giống nhau. Kết quả giải mã toàn bộ gen chuột và người được công bố vào năm 2002 cho thấy cả hai sinh vật này đều có khoảng 30.000 gen, và khoảng 99% các gen trong người cũng là những gen tìm thấy trong chuột. Con người và chuột chỉ khác nhau có 300 gen! Có người còn ví von rằng con người là chuột không có đuôi!

Tuy nhiên, hệ thống tổ chức gen trong chuột có phần khác so với trong người. Mỗi tế bào trong người có 23 cặp nhiễm sắc thể (chromosomes), nhưng trong chuột nhắt (mouse) có 20 cặp và trong chuột cống (rat) có 21 cặp. Chẳng hạn như nhiễm sắc thể số 3 của chuột có những mảng ADN giống như các mảng ADN trong nhiễm sắc thể số 1, 3, 4, 8 và 13 trong người; và nhiễm sắc thể 16 trong tế bào chuột có những mảng ADN trong nhiễm sắc thể số 3, 16, 21 và 22 trong tế bào người.

Sự tương đồng giữa chuột và người là một điều không may mắn cho chuột. Con người lợi dụng những đặc điểm đồng dạng sinh học giữa người và chuột để biến chuột thành con vật thí nghiệm nhằm mưu cầu hạnh phúc và sức khỏe cho con người. Các di chỉ từ những năm 129-199 đầu Công nguyên cho thấy con người đã sử dụng chuột trong nghiên cứu y khoa, đặc biệt là giải phẫu. Aristotle từng sử dụng chuột cho các nghiên cứu cơ thể học.

Kể từ thập niên 1960 đến nay, một phần lớn lịch sử tiến bộ y khoa hiện đại được viết từ các kết quả nghiên cứu trên chuột. Bằng các thao tác sinh học - hoặc do nhân tạo, hoặc do tự nhiên - các nhà nghiên cứu có thể thay đổi một nhóm gen trong chuột để sản sinh ra các giống chuột mang bất cứ bệnh tật nào mà con người mắc phải.

Chuột được lai giống, sửa đổi gen, hay buộc phải sống trong môi trường phơi nhiễm để bị mắc bệnh ung thư, làm cho mù, mất trí nhớ, điên khùng, đái tháo đường, cao huyết áp, đột quị, viêm khớp xương, loãng xương... Dựa vào những con chuột này, các nhà khoa học tìm hiểu nguyên nhân và quá trình phát bệnh với hi vọng tìm những liệu pháp điều trị bệnh. Ngay cả nhiều phẫu thuật trước khi áp dụng trên người cũng đều được áp dụng trên chuột nhiều lần cho đến khi thành công. Theo thống kê chưa đầy đủ, mỗi năm có đến 25 triệu con chuột hi sinh cho các thí nghiệm y khoa như thế.

Tuy nhiên, cũng có không ít trường hợp thất bại, khi nhiều thuốc được thí nghiệm thành công trên chuột nhưng khi áp dụng trên người lại gây ra nhiều thảm họa cho một số nạn nhân không may mắn. Bên cạnh đó, một số nghiên cứu gần đây cho thấy một điều (mà các nhà tư tưởng phương Đông không lạ gì) rằng chuột cũng có tri giác và biết đau. Do đó, vấn đề đạo đức trong thí nghiệm trên chuột được đặt ra nhiều lần, nhưng cho đến nay vấn đề vẫn chưa ngã ngũ. Có lẽ trong tương lai gần, chuột vẫn còn phải chịu hi sinh cho con người.

Nếu không có sự hi sinh vô bờ bến của chuột, chúng ta không thể có những dược phẩm hay những thuật điều trị cứu sống con người như ngày nay. Có thể nói không ngoa rằng quá trình phát triển và văn minh con người có sự đóng góp không nhỏ của chuột.

Năm Mậu Tý sắp tới có lẽ là thời gian lý tưởng để chúng ta nghiêng mình kính cẩn cảm ơn con vật từng có thời là anh em họ, và đã liên tục hi sinh để giúp kéo dài tuổi thọ cho chúng ta.