Còn gia đình ông N.V.H., vợ chồng đều là cán bộ nhà nước, có đứa con trai năm nay học lớp 6, năm nào cũng đạt học sinh giỏi. Ông tâm sự: “Cháu học giỏi là đúng bởi vì từ bốn đời nay gia đình mình để lại được cái gen tốt, còn không chắc bỏ học lâu rồi”...

Các chuyên gia tâm lý học của Trường Sĩ quan lục quân 2 với đề tài “Giải pháp phát huy tiềm năng ở học sinh trung học cơ sở” đã điều tra 300 bậc phụ huynh ở hai huyện Xuân Lộc và Long Khánh, Đồng Nai.

Kết quả có 20% bậc cha mẹ cho rằng sự phát triển của trẻ phụ thuộc chính vào đặc điểm sinh học (di truyền ở cha mẹ), và trong số đó 9% cha hoặc mẹ là công chức. Có thể nói rằng hiện nay nhiều bậc cha mẹ coi sự phát triển của con cái phụ thuộc chủ yếu vào di truyền trong sự phát triển. Quan niệm “con nhà tông không giống lông cũng giống cánh” vẫn tồn tại ở một số người.

Một điều khẳng định di truyền chính là những điều kiện sinh học, những tiền đề cần thiết cho sự phát triển của trẻ. Nếu như những đứa trẻ có di truyền tốt và sống trong những điều kiện thuận lợi, những đặc điểm về di truyền càng có cơ hội bộc lộ, còn các trường hợp khiếm khuyết về di truyền thì cùng điều kiện giáo dục đó nhưng mức độ phát triển ở trẻ là rất hạn chế.

Một nghiên cứu gần đây nhất đã cho thấy nếu cha mẹ có trí lực bình thường, khả năng trẻ có trí lực bình thường là 70%. Nếu một trong hai người có trí lực bình thường, người kia dưới mức trung bình thì 64% trẻ có trí lực bình thường.

Nếu cả cha và mẹ có trí lực thấp hơn dưới bình thường thì trẻ có trí lực bình thường chiếm 28%, và nếu cả cha và mẹ khiếm khuyết về mặt trí lực thì con mình chỉ đạt 4% mà thôi.

Tuy nhiên, nếu căn cứ số liệu này mà khẳng định sự thông minh hay ngu dốt của con cái phụ thuộc vào di truyền thì chúng ta lại mắc một sai lầm lớn. Nhiều trường hợp cả cha và mẹ đều là tiến sĩ nhưng con của họ lại là đứa trẻ bất trị và chỉ học hết lớp 9.

Ngược lại có những cặp vợ chồng làm nông nhưng con trở thành những tài năng. Như vậy, yếu tố di truyền không quyết định nhân cách của trẻ mà có rất nhiều yếu tố chi phối như môi trường xung quanh của trẻ, điều kiện giáo dục ở nhà trường, gia đình, tập thể và ý thức cá nhân của con em, đó mới là chủ đạo.

Theo các chuyên gia tâm lý, chìa khóa thành công của trẻ là sự phối hợp giữa các yếu tố trên một cách nhịp nhàng, không tuyệt đối hóa yếu tố nào, không đề cao di truyền cũng không được coi nhẹ môi trường, nhân tố bên ngoài là môi trường thuận lợi cho nhân tố bên trong phát triển, nhân tố bên trong lại là điều kiện tốt để nhân tố bên ngoài phát huy tác dụng, khả năng.