Bức tranh đã được Thành ủy - Hội đồng nhân dân - Ủy ban nhân dân - Ủy ban MTTQ Việt Nam thành phố Hà Nội trao tặng cho Trung tâm Hoạt động VHKH Văn Miếu - Quốc Tử Giám ngày 10-10. Hiện bức tranh được treo tại nhà Tiền đường, Thái Học.

Một trường đoạn sử thi của dân tộc sống động trên gỗ

Tác phẩm Vinh quy bái tổ được chế tác từ gỗ cẩm quý hiếm mua từ châu Phi, với kích thước dài 8,33m, rộng 1,7m, dày 16cm. Bức tranh tái hiện sinh động hành trình khoa bảng, từ thuở nhỏ học với thầy đồ, đến lúc lều chõng đi thi Hương rồi trẩy kinh thi Hội, thi Đình, ghi danh bảng vàng và được vua ban Ân Tứ trở về làng trong lễ vinh quy.

Theo giới thiệu của Văn Miếu - Quốc Tử Giám, bố cục bức tranh tuân thủ nguyên tắc mỹ thuật "khí vận sinh động", khiến đoàn rước như hình ảnh rồng uốn lượn - biểu tượng gắn liền với tên gọi Thăng Long - Hà Nội.

Cảnh sắc và nhân vật được khắc họa công phu. Trong tranh xuất hiện đủ tầng lớp xã hội xưa: sĩ, nông, công, thương, ngư, tiều, canh, mục.

Đặc biệt, hình ảnh Ngọ Môn, Điện Thái Hòa, Văn Miếu - Quốc Tử Giám, Khuê Văn Các, cổng làng, cây đa, giếng nước, sân đình… hòa quyện trong không khí lễ hội rộn ràng, tạo nên một trường đoạn sử thi của dân tộc bằng gỗ sống động.

Ông Lê Xuân Kiêu, Giám đốc Trung tâm hoạt động văn hóa khoa học Văn Miếu - Quốc Tử Giám, nói lễ vinh quy bái tổ còn là biểu tượng của đạo lý Việt Nam: tôn sư trọng đạo; hiếu lễ; đoàn kết làng xã; khát vọng phụng sự đất nước; tôn vinh sự học; khuyến khích hiền tài đem sức mình cống hiến cho quốc gia…

Do đó, việc đặt tác phẩm tranh gỗ Vinh quy bái tổ tại nhà Thái Học, Văn Miếu - Quốc Tử Giám mang ý nghĩa đặc biệt sâu sắc.

Sự hiện diện của bức tranh tại nhà Thái Học vì vậy là lời nhắc nhở thiết tha về giá trị của trí tuệ Việt Nam. Đồng thời khẳng định sứ mệnh của Văn Miếu - Quốc Tử Giám trong việc gìn giữ, phát huy di sản văn hóa, khuyến khích học tập, khơi dậy tinh thần hiếu học, hun đúc nhân tài cho quốc gia.

Tìm chuyên gia cố vấn, hơn chục nghệ nhân làm trong ba năm

Chia sẻ với Tuổi Trẻ Online, nghệ nhân Bùi Trọng Lăng - người thực hiện bức tranh này - cho biết từ khi bắt đầu làm nghề chạm khắc gỗ anh đã khao khát đưa văn hóa Việt lên tranh gỗ.

Anh có ý tưởng làm bức tranh gỗ này vào năm 2020. Anh quyết định làm bức tranh dựa theo tiểu thuyết Lều chõng của nhà văn Ngô Tất Tố.

Ngoài ra, anh tìm các chuyên gia để xin cố vấn về bức tranh. Không hề quen biết trước, anh Lăng đã tìm cách liên hệ nhà sử học Dương Trung Quốc, PGS.TS Bùi Hoài Sơn, họa sĩ Hồ Trọng Minh (Đại học Mỹ thuật Việt Nam) để nhờ tư vấn. Anh nhận được sự giúp đỡ tận tình của các chuyên gia này.

Sau gần ba năm miệt mài của hơn chục người thợ, đến tháng 12-2022 thì bức tranh hoàn thành, ra mắt ở Bảo tàng Hà Nội.

Vừa qua, bức tranh được thành phố Hà Nội lựa chọn tham dự Triển lãm thành tựu đất nước. Từ triển lãm này, Hà Nội quyết định mua bức tranh để tặng cho Văn Miếu - Quốc Tử Giám.

Nói với Tuổi Trẻ Online, họa sĩ Hồ Trọng Minh - Phó trưởng khoa đồ họa Trường đại học Mỹ thuật Việt Nam, một trong ba cố vấn cho nghệ nhân Bùi Trọng Lăng làm tác phẩm Vinh quy bái tổ - đánh giá cao việc nghệ nhân Lăng đã mày mò nghiên cứu, tìm người cố vấn, một cách làm rất nghiêm túc.

Về mỹ thuật, ông Minh đánh giá đây là một bức tranh rất thành công, tạo một dòng năng lượng chuyển động trong bức tranh. Nếu người xem đi từ trái sang phải để ngắm nhìn bức tranh, dòng năng lượng này sẽ cho người xem cảm giác như đang nhập vào đoàn rước.

Ông cho biết chưa thấy tác phẩm tranh chạm khắc gỗ nào đạt được cảm xúc tổng thể tốt như bức Vinh quy bái tổ.

Đỗ Sơn và những bức tranh vẽ bằng hồi ức tươi thắm về cuộc đời

Dù vẽ về đời sống nông thôn, miền núi, về tình mẫu tử, về những vẻ đẹp phụ nữ mộc mạc, tràn đầy sức sống, Đỗ Sơn luôn vẽ bằng những hồi ức tươi thắm có ở một người yêu cuộc đời.