Đó là góc nhìn của TS Ab Aziz bin Mamat - Giám đốc Viện Aminuddin Baki (Bộ Giáo dục Malaysia) - từ kinh nghiệm chuyển đổi số trong giáo dục thực tế đang được triển khai tại Malaysia. 

Hiện tại, nước này đang là một trong những quốc gia số hóa giáo dục mạnh mẽ nhất với nhiều giải thưởng được quốc tế công nhận trong đó có UNICEF, UNESCO…

* Năm 2023, Malaysia đã ban hành Chính sách giáo dục số (DEP). Hiện nay chính sách này đã có những kết quả ra sao, thưa ông?

- DEP được Malaysia ban hành từ năm 2023, nằm trong tổng thể Chiến lược kinh tế số quốc gia (MyDIGITAL) và Kế hoạch tổng thể số ASEAN đến năm 2025. Đây là chính sách quốc gia đầu tiên đặt mục tiêu số hóa toàn diện hệ thống giáo dục, từ lớp học, nội dung, phương pháp giảng dạy cho tới quản trị nhà trường.

Cụ thể, học sinh không dừng ở việc biết sử dụng thiết bị hay phần mềm mà phải thật sự thông thạo, sáng tạo và đủ khả năng làm chủ công nghệ để phục vụ học tập và nghề nghiệp trong tương lai. Đội ngũ giáo viên cần trở thành những người dẫn dắt học tập, biết tích hợp công nghệ một cách linh hoạt và hiệu quả, còn lãnh đạo nhà trường thì phải xây dựng được văn hóa quản lý dựa trên dữ liệu và tầm nhìn số.

Sau hơn hai năm triển khai, DEP đã bắt đầu mang lại những kết quả cụ thể. Hệ thống nền tảng học tập trực tuyến DELIMa được mở rộng, hàng trăm lớp học hybrid đã đi vào hoạt động tạo điều kiện để học sinh trải nghiệm mô hình học kết hợp. Đồng thời chuẩn năng lực số cho giáo viên và học sinh cũng được đưa vào thử nghiệm, giúp nhà trường có công cụ đánh giá rõ ràng hơn về khả năng ứng dụng công nghệ.

* Malaysia đạt được những KPI rất rõ ràng, như 100% hiệu trưởng được đào tạo lãnh đạo số hay 94% giáo viên tham gia DELIMa. Theo ông, đâu là những yếu tố góp phần vào sự thành công này?

- Chúng tôi có những giải pháp đồng bộ. Trước hết, nhà nước đã trang bị thiết bị công nghệ thông tin cho hơn 10.239 trường học trên khắp Malaysia, đảm bảo giáo viên và học sinh đều có điều kiện tiếp cận công nghệ. Cùng với đó, chúng tôi xây dựng 367 Trung tâm xuất sắc (COE) để làm nơi đào tạo, hỗ trợ và lan tỏa các phương pháp dạy học số cho giáo viên theo từng vùng.

Đặc biệt từ năm 2019, Malaysia chủ động hợp tác với các tập đoàn công nghệ lớn như Google, Microsoft, Apple để tích hợp hệ sinh thái của họ với nền tảng DELIMa quốc gia. Điều đó có nghĩa là chúng tôi đã chuẩn bị từ rất sớm, thậm chí trước khi dịch COVID-19 diễn ra nên khi khủng hoảng xảy ra, hệ thống giáo dục có thể thích ứng nhanh chóng và không bị động.

Quan trọng không kém, chúng tôi đã đạt 100% kết nối Internet đến tất cả các trường học, giúp mọi sáng kiến không bị gián đoạn bởi rào cản hạ tầng.

* Trong các chiến lược đào tạo về công nghệ số hay trí tuệ nhân tạo (AI), có thể thấy Malaysia dành hẳn một phần cho đội ngũ lãnh đạo trường học bên cạnh giáo viên trực tiếp đứng lớp. Vì sao vậy, thưa ông?

- Ở Malaysia, chúng tôi có một chiến lược rõ ràng để nâng cao chất lượng không chỉ cho giáo viên mà cả cho đội ngũ lãnh đạo trường. Nếu nhìn vào số liệu, đến năm 2025 sẽ có 100% hiệu trưởng và ban giám hiệu - tổng cộng hơn 10.220 người - được đào tạo bài bản về năng lực lãnh đạo số, trong đó phần lớn sẽ hoàn tất ở bậc nâng cao vào năm 2025.

Ngoài ra, hơn 12.700 lãnh đạo giáo dục ở nhiều cấp độ khác nhau cũng đang được tập huấn về AI và kỹ năng số, từ chương trình MyDigital Leaders đến các khóa Digital Enhancement, MyDigital Trainers và SIP+.

Lý do chúng tôi nhấn mạnh bồi dưỡng cho lãnh đạo là bởi nếu chỉ đào tạo giáo viên, sự thay đổi có thể manh mún và thiếu tính bền vững. Thực tế giáo viên thường trẻ, tiếp cận công nghệ nhanh, còn nhiều lãnh đạo trường đã lớn tuổi, ít nhiều gặp khoảng cách trong việc tiếp nhận và triển khai công nghệ mới. Nếu không nâng cao năng lực số cho chính những người đứng đầu sẽ dễ xảy ra tình trạng giáo viên muốn đổi mới nhưng lãnh đạo chưa theo kịp, khiến quá trình chuyển đổi bị chậm lại.

Còn khi hiệu trưởng và ban giám hiệu sở hữu năng lực số và hiểu về AI, họ không những tạo môi trường thuận lợi để giáo viên áp dụng công nghệ mà còn dẫn dắt nhà trường theo hướng dữ liệu hóa, quản trị thông minh và đổi mới phương pháp dạy học.

* Từ thực tiễn Malaysia, ông thấy thách thức lớn nhất trong quá trình chuyển đổi số giáo dục là gì: hạ tầng, con người hay chính sách?

- Tôi chọn hạ tầng và trang thiết bị. Đầu tư cho đường truyền, máy tính, bảng thông minh và các thiết bị hỗ trợ khác là nền tảng thiết yếu. Nếu hạ tầng chưa sẵn sàng mà tổ chức đào tạo thì việc đào tạo cũng khó đem lại giá trị thực chất.

Con người và chính sách đều quan trọng nhưng tất cả phải được đặt trên một nền móng vững chắc là hạ tầng. Khi hạ tầng được đầu tư đúng mức, chính sách mới có điều kiện triển khai hiệu quả và đội ngũ giáo viên mới thực sự làm chủ công nghệ để dẫn dắt quá trình chuyển đổi số trong giáo dục.

Ba khuyến nghị cụ thể mà Việt Nam có thể cân nhắc trong quá trình chuyển đổi số giáo dục. Thứ nhất, nhà nước cần chuẩn bị thật tốt về cơ sở vật chất, hạ tầng và các nền tảng trực tuyến. Thứ hai, việc đào tạo cần đi theo lộ trình, trong đó ưu tiên trước hết cho đội ngũ lãnh đạo giáo dục và hiệu trưởng. Thứ ba, cần đẩy mạnh hợp tác với các tập đoàn công nghệ lớn để tận dụng nguồn lực và kinh nghiệm quốc tế.

TS AB AZIZ BIN MAMAT

6 tỉnh, thành Đông Nam Bộ ký kết thực hiện chuyển đổi số trong giáo dục

Ngày 9-11, lãnh đạo sở giáo dục và đào tạo thuộc 6 tỉnh, thành phố khu vực Đông Nam Bộ đã ký kết hợp tác thực hiện chuyển đổi số.