Chiến sĩ Mùa hè xanh ĐH Giao thông vận tải TP.HCM tặng quà và trò chuyện cùng cụ Cao Thị Đậu (86 tuổi) tại Trung tâm Dưỡng lão Thị Nghè - Ảnh: Q.L.

Lễ khánh thành căn nhà tình nghĩa diễn ra mấy bữa rồi mà bà Nguyễn Thị Chục (P.Tăng Nhơn Phú A, Q.9, TP.HCM) vẫn chưa tháo tấm băngrôn “Nhà tình nghĩa”. Bà nói: “Treo đó cho người ta biết tấm lòng của Nhà nước, chòm xóm dành cho mình”.

Không tài nào ngủ được

Bà Chục là vợ liệt sĩ, bản thân là người có công với cách mạng, từng bị địch bắt tù đày. Đêm đầu tiên nằm trong căn nhà mới, bà không tài nào ngủ được. Khu bà đang sống trước giờ còn được gọi là “xóm hầm”, bởi từ khi con đường trước nhà nâng lên cao, nhà thấp hơn đường hơn 1,5m, phải đi cầu thang chui xuống.

Trong nhà chỗ lồi, chỗ lõm, phòng khách thì thấp, nhà vệ sinh phải đôn lên cao, ống nước phải đi cao gần nóc nước mới chảy nổi. Mấy tấm huân huy chương, bằng khen của hai vợ chồng bà không có chỗ treo, bàn thờ đặt khiêm tốn trong góc tối.

Ngày hay tin bà Chục được Nhà nước hỗ trợ 60 triệu đồng xây nhà tình nghĩa, cả xóm ai cũng mừng. Mọi người bàn nhau: cả đời bà chưa có cái nhà đàng hoàng, hay góp thêm chút đỉnh để bà xây căn nhà cho tươm tất?

Vậy là ông hàng xóm ở nhà kế bên cho bà thêm 2 triệu đồng, ông bán tạp hóa cho 5 triệu đồng, bà con trong khu phố người 1 triệu, người 300.000, 500.000 đồng. Mấy anh chị em đồng đội cũ ở Củ Chi, con cháu, họ hàng hay tin ủng hộ thêm. Căn nhà xây có tổng trị giá hơn 100 triệu đồng. Hôm ăn tân gia, bác đại biểu HĐND phường sống gần đó còn mang tặng bà cái mền thiệt đẹp.

Giữa trưa, quán ăn nhỏ của vợ chồng người thương binh Trần Phong Vũ (49 tuổi, ngụ P.21, Q.Bình Thạnh) đang đông khách. Vợ ông phụ trách nấu nướng trong bếp, còn ông thì chạy ra chạy vào dọn bàn, bưng thức ăn cho khách, đôi tay cụt thoăn thoắt làm đủ việc.

Cách đây gần 30 năm, sau khi hoàn thành nghĩa vụ quốc tế ở Campuchia, ông Vũ trở về, cuộc sống đầy khó khăn. “Năm 1989, xuất ngũ được hơn một năm thì Nhà nước cấp cho tôi cái nhà tình nghĩa này. Sau đó tôi may mắn gặp được vợ tôi bây giờ và có một gia đình nhỏ” - ông Vũ kể lại.

Lấy vợ, căn nhà 35m2 trở thành nơi hai vợ chồng ông buôn bán đủ thứ để sinh nhai. Năm nay, đứa con lớn 21 tuổi đang học năm 3 Đại học Ngoại thương, còn đứa nhỏ 18 tuổi chuẩn bị vào đại học. Mới đây nhà hư hỏng nặng nên được quận hỗ trợ mấy chục triệu đồng sửa chữa. Vợ chồng ông còn được hỗ trợ vay vốn làm ăn, đắp thêm vào lo việc học hành cho con cái.

Cách nhà của ông Vũ không xa là nhà của thương binh Phùng Văn Thanh (59 tuổi, ngụ P.21, Q.Bình Thạnh). Ngày nghỉ, căn nhà nhỏ của hai vợ chồng già cũng huyên náo hơn ngày thường. Ông là thương binh bậc 3/4, sau khi hoàn thành nghĩa vụ quân sự ở Campuchia trở về thì được sắp xếp làm việc tại Tập đoàn Dệt may Việt Nam.

Mới đây, căn nhà sau một thời gian dài đã dột nát và thấp hơn lòng đường khiến cả nhà ông phải luôn sống trong cảnh ngập lụt đã được hỗ trợ để sửa sang, nâng nền.

Từ “trở về điểm hẹn” đến hàng ngàn nhà tình nghĩa

Ông Lê Văn Khá - trưởng Phòng lao động - thương binh và xã hội huyện Củ Chi - cho biết năm 1982, những ngôi nhà tình nghĩa đầu tiên đã được xây dựng trên địa bàn huyện. Đến năm 1989, Củ Chi cùng với Đài truyền hình TP làm bộ phim Trở về điểm hẹn, ghi lại cuộc sống kham khổ của những người mẹ, người lính sau chiến tranh. Nhiều nơi ở Củ Chi đã trở thành vùng trắng. Người dân Củ Chi trở về không có nhà cửa phải dựng tranh tre, vách nứa ở tạm.

Từ bộ phim đó, rất nhiều ban ngành, đoàn thể trên địa bàn TP, bà con thành đạt xa xứ đã đóng góp để xây lên những mái nhà nghĩa tình cho các mẹ Việt Nam anh hùng, các thương binh, gia đình liệt sĩ. Có thời điểm, chỉ trong vòng ba tháng đã xây cả ngàn căn. Phong trào chung tay xây dựng nhà tình nghĩa cũng từ đó lan tỏa trên khắp TP.

Tính đến tháng 7-2016, Sở Lao động - thương binh và xã hội TP đã thẩm định, chuyển Sở Xây dựng TP tổng số hơn 2.700 căn nhà diện chính sách do quận, huyện đề nghị xây mới và sửa chữa, với tổng kinh phí gần 120 tỉ đồng. Đã thực hiện 1.100 căn (169 căn xây mới và 931 căn sửa chữa), kinh phí hơn 48 tỉ đồng.

Riêng về nhà tình nghĩa, tính đến cuối tháng 6-2016, toàn TP có thêm 222 căn nhà tình nghĩa đã hư hỏng, xuống cấp cần được sửa chữa hoặc xây mới. Trong đó có 182 căn được các quận, huyện tổ chức tự vận động kinh phí.