Các cơn suyễn đi kèm với sự lan rộng (nhưng rất thay đổi) tắc nghẽn đường dẫn khí bên trong phổi. Hen suyễn là một bệnh mạn tính, tức là đi theo người bệnh đến hết đời.

Tỷ lệ người mắc hen suyễn khá cao. Tại TP.HCM, ước tính số người bị hen suyễn khoảng 5% dân số (khảo sát này được thực hiện bởi TS. Phạm Duy Linh và cộng sự tại Bệnh viện Phạm Ngọc Thạch). Nếu không được điều trị hoặc điều trị không đúng cách, hen suyễn có thể gây suy giảm dài hạn chức năng phổi (còn gọi là suy hô hấp mạn tính).

Dấu hiệu bệnh

Hen suyễn là một bệnh lý có hai vấn đề chủ yếu xảy ra bên trong đường dẫn khí của phổi:

- Co thắt phế quản: Các cơ trơn phế quản siết chặt hay thắt chặt lại với nhau. Co thắt phế quản có thể gây cản trở không cho không khí đi vào hay đi ra qua phế nang phổi.

- Viêm đường dẫn khí: Đường dẫn khí của phổi bị viêm, sưng và kích ứng khi bắt đầu có cơn hen. Viêm làm giảm lượng không khí mà người bệnh có thể hít vào hay thở ra khỏi phổi. Trong một số trường hợp, các tuyến nhầy trên đường dẫn khí tiết quá nhiều chất nhầy, hệ quả là làm tắc nghẽn đường dẫn khí. Lúc này bệnh nhân có cảm giác ngộp thở dù đang ở nơi có đầy đủ không khí.

Sự co thắt và viêm đường dẫn khí đồng thời gây thu hẹp đường dẫn khí, có thể làm thở khò khè, thắt chặt lồng ngực (tạo cảm giác nặng ngực hay đau ngực) hoặc thở hổn hển (khó thở). Ở người bị hen suyễn, đường dẫn khí bị viêm ngay cả khi không có những triệu chứng.

Điều gì sẽ xảy ra đối với người bị bệnh suyễn nếu không được kiểm soát? Tiếng rít nghe được khi thở? Ho? Nặng ngực? Khó thở? Đa số những người bị hen suyễn có một hay nhiều hơn những triệu chứng sau:

- Khò khè: Tiếng rít thường nghe được khi thở ra, dễ dàng nhận thấy.

- Ho: Ho có thể kéo dài và thường xuyên, cũng là dấu hiệu nặng của cơn suyễn ban đêm. Một số bệnh nhân bị ho do hen suyễn có khi bị chẩn đoán nhầm là viêm phế quản, viêm họng hay thậm chí là ho lao. Một số bệnh nhân bị hen suyễn chỉ có biểu hiện duy nhất là ho, nhất là nửa đêm về sáng.

- Nặng ngực: Cảm giác giống như lồng ngực bị bóp chặt.

- Khó thở: Thở khó khăn, đặc biệt là thở ra.

Có hai loại thuốc để điều trị bệnh suyễn là thuốc dự phòng và thuốc cắt cơn nhanh. Các thuốc dự phòng như corticosteroid dạng hít được sử dụng hàng ngày để giảm viêm và ngăn chặn những triệu chứng xấu khác. Các thuốc cắt cơn nhanh được sử dụng để giảm co thắt các cơ trơn đường hô hấp trong cơn hen suyễn.

Ngoài việc dùng thuốc, bệnh nhân cần chú ý đến những thứ có thể gây kích ứng cơn hen suyễn, được gọi chung là dị ứng nguyên. Chúng có thể là thực phẩm như bò, gà, đồ biển, hoặc không phải thực phẩm như khói bụi (đặc biệt là khói thuốc lá), phấn hoa, dị ứng nguyên từ chó mèo, gián, nấm, mốc, mạt nhà.

Một số bài thuốc hen suyễn từ thực phẩm

Phóng to

Ảnh minh họa

Có một số thực phẩm kích hoạt cơn hen suyễn. Ngược lại, cũng có một số thực phẩm có ích cho người bị hen suyễn. Việc điều trị hen suyễn bằng thuốc theo Tây y, do sử dụng dài hạn, có thể có những tác dụng bất lợi cho cơ thể. Vì thế ngày nay, kể cả những nước phương Tây, những phương thuốc từ cỏ cây, thực phẩm ngày càng được chú ý nhiều hơn trong việc điều trị những bệnh mạn tính.

Củ gừng. Gừng với hoạt chất chính yếu có giá trị trong chống nôn là gingerol. Ngoài gingerol, trong gừng còn có guineapigileum có hoạt tính kháng hydroxytryptamine giúp chống nôn hiệu quả. Một số nghiên cứu trong ngành thực vật ở Ấn Độ đã thấy gừng có đặc tính kháng viêm, giúp ức chế đáp ứng miễn dịch thái quá trong hen suyễn. Hơn nữa, gừng cũng có hoạt tính làm long đàm. Một nghiên cứu được tiến hành trên 92 bệnh nhân bị hen suyễn ở Iran. Các bệnh nhân được sử dụng 150mg bột gừng ba lần mỗi ngày trong hai tháng. Sau hai tháng sử dụng, triệu chứng của hen suyễn là khò khè và nặng ngực đã giảm hẳn: khò khè giảm 19,5% và nặng ngực giảm 52%.

Mật ong. Mật ong giúp làm loãng chất đàm nhớt trong phế quản và tạo điều kiện dễ dàng để tống xuất đàm nhớt ra ngoài. Vì chất nhầy của đàm nhớt tích tụ trong phế quản ngăn cản oxy đi vào cũng như ngăn chặn sự đào thải CO2 ra ngoài nên nó kích hoạt cơn suyễn cấp. Mật ong có thể được sử dụng bằng cách pha trong nước uống hàng ngày (một muỗng cà phê mật ong mỗi ngày) hoặc một muỗng cà phê mật ong pha với nửa muỗng cà phê bột quế uống một lần mỗi ngày (sáng hoặc tối). Cách tốt hơn là dùng mật ong pha với nước cốt gừng tươi.

• Dịch tỏi: Dịch chiết xuất từ tỏi (10 - 15 giọt) hòa với nước ấm để uống sẽ giúp làm giảm triệu chứng hen suyễn.

• Húng quế: Cho 30-40 lá húng quế vào một lít nước uống dần trong ngày.

Ngoài ra, có thể dùng các cách pha chế hỗn hợp khác như sau:

- Hòa 1/4 ly nước cốt củ hành tây, một muỗng cà phê mật ong và 1/8 muỗng cà phê tiêu đen với nhau để uống.

- Hòa trộn cam thảo và gừng, dùng nửa muỗng cà phê hỗn hợp này hòa với một ly nước (không sử dụng cho người bị tăng huyết áp).

- Pha một ly gồm 2/3 nước ép cà rốt và 1/3 nước ép cải bó xôi. Ngày uống ba lần, mỗi lần một ly.

- Nghiền gừng, nghệ, tiêu đen rồi trộn với mật ong cho sền sệt. Mỗi ngày dùng một muỗng cà phê.

Tại Trung Quốc, người hen suyễn thường sử dụng lá trà (chứa theophylline có tác dụng làm giãn phế quản). Người ta còn xào rễ cây ma hoàng với mật ong, sau đó trộn chúng với phần cơm quả mơ để làm thuốc cắt cơn hen suyễn.

Ở một số nước châu Âu, bác sĩ khuyên người bị hen suyễn mỗi ngày uống hai ly cà phê, mỗi ly khoảng 200ml (cà phê chứa hoạt chất xanthine có tác dụng làm giãn phế quản).