Phóng to

Một cây xăng của Petrolimex vừa được nâng cấp có cả cửa hàng tiện lợi ngày và đêm Ảnh: N.H.

TT - Một công ty dầu khí nước ngoài vừa thực hiện cuộc khảo sát trên hệ thống bán lẻ xăng dầu tại TP.HCM. Kết quả cho thấy trong số 409 cây xăng được “viếng thăm” (chiếm 75% tổng số cây xăng), chỉ có 22% ở trong điều kiện tốt hoặc “chấp nhận được”.

Điều này cũng hàm nghĩa các trạm cấp phát nhiên liệu hiện nay tại TP.HCM đều không đạt tiêu chuẩn về mức độ an toàn, thiết bị đo lường lạc hậu và hạ tầng không đáp ứng được các yêu cầu phát triển kinh tế trong tương lai cùng với sự tăng trưởng mạnh của các loại ôtô.

Qui hoạch cây xăng mới bắt đầu...

Theo báo cáo này, mức đầu tư vào từng cây xăng cũng có sự khác biệt khá lớn. Khoảng 16% số cây xăng được khảo sát có diện tích từ trên 2.000m², nhưng cũng chừng ấy cây xăng rộng chưa đầy 300m². Hầu hết các cây xăng đều tập trung trong nội thành, các cửa ngõ vào thành phố, còn các vùng ngoại ô thì... vắng bóng. Các dịch vụ hỗ trợ rất nghèo nàn và khả năng quản lý kém đã dẫn đến tình trạng nhiều cây xăng nằm gọn trong các khu dân cư đông đúc luôn trong tình trạng chực chờ... cháy.

Hệ thống phân phối xăng dầu của TP.HCM nói riêng và cả nước nói chung đang gánh nhiều bất cập đến mức mọi sự điều chỉnh đều trở nên khó khăn. Đề án qui hoạch lại mạng lưới này đã được UBND TP giao cho các cơ quan chức năng từ nhiều năm trước nhưng đến nay vẫn chưa có kết quả. Đầu năm nay UBND TP đã quyết định giao lại nhiệm vụ này cho Sở Thương mại với yêu cầu đề án phải được trình trong quí 3-2005. Trước mắt, sở đã ký hợp đồng thuê Công ty cổ phần tư vấn xây dựng dầu khí Petrolimex (PEC) thực hiện.

Một cán bộ của sở cho rằng làm qui hoạch là phải chỉ ra cho được cây xăng nào có thể giữ lại để nâng cấp, cây xăng nào phải giải tỏa và khu vực nào cần phải xây mới. Tuy nhiên, để làm điều này rất khó vì qui hoạch hệ thống xăng dầu phải phụ thuộc vào qui hoạch giao thông đường bộ, qui hoạch phát triển đô thị, phòng cháy chữa cháy...

Chính vì vậy, theo ông Nguyễn Văn Sơn - giám đốc PEC, việc qui hoạch chỉ mang tính chất tương đối, chủ yếu nhằm loại bỏ các cây xăng vi phạm các tiêu chuẩn về an toàn. “Số còn lại có thể vẫn gặp một số bất cập, chẳng hạn như khoảng cách quá gần nhau, nhưng nếu hiệu quả kinh doanh vẫn đảm bảo thì không có lý do gì để buộc chủ đầu tư phải di dời” - ông Sơn nói. Hiện PEC đang tổng hợp số liệu dựa trên các phiếu điều tra khảo sát tổng quát hiện trạng cửa hàng bán lẻ, dự kiến sẽ bắt tay vào công tác thiết kế qui hoạch vào giữa tháng năm.

Nói khó, làm càng khó

Theo thỏa thuận giữa PEC và Sở Thương mại, đề án qui hoạch phải chỉ ra các nhóm giải pháp về quản lý nhà nước liên quan đến hoạt động kinh doanh xăng dầu, xây dựng cửa hàng, phòng cháy chữa cháy, vệ sinh môi trường, đặc biệt là giải pháp hành chính đối với các cửa hàng phải giải tỏa di dời. Thế nhưng, theo lãnh đạo một công ty kinh doanh xăng dầu, để làm được điều này không phải dễ vì mới đây khi UBND TP.HCM muốn giải tỏa một cây xăng để phục vụ một công trình của thành phố đã phải họp đi họp lại nhiều lần, thậm chí Bộ Thương mại cũng gửi văn bản vào có ý kiến về số phận cây xăng này.

Việc qui hoạch càng trở nên khó hơn khi thế nào là tiêu chuẩn của một cây xăng hiện đại của đô thị VN vẫn chưa rõ. Cho đến nay PEC vẫn đang sử dụng bộ Tiêu chuẩn VN 4530 về yêu cầu thiết kế cửa hàng xăng dầu được ban hành năm 1998. Tuy nhiên, theo nhận xét của các chuyên gia xăng dầu, các qui định này quá sơ sài và đã trở nên lạc hậu so với hiện tại.

Chẳng hạn bộ tiêu chuẩn này định nghĩa cửa hàng xăng dầu đơn giản là “công trình xây dựng phục vụ việc bán xăng, diesel... với tổng dung tích chứa xăng dầu không lớn hơn 150m³, ngoài ra có thể có dịch vụ rửa xe, thay dầu”. Trong khi đó, ở một số trạm xăng lớn trong thành phố đang xuất hiện thêm các cửa hàng tiện nghi ngày và đêm theo mô hình trạm xăng ở các nước phát triển.

Năm 2004, TP.HCM tiêu thụ khoảng 960.000m3 xăng dầu, dự kiến đến năm 2010 sẽ tăng lên hơn 1,5 triệu m³. Ông Trần Văn Thắng, giám đốc Công ty xăng dầu khu vực II (Petrolimex), cho biết hiện công ty đang lên kế hoạch xây dựng hệ thống cửa hàng theo tiêu chuẩn mới nhằm nâng tổng số cửa hàng thuộc sở hữu công ty từ 60 hiện nay lên 100 vào năm 2010.

“Chúng tôi đã chuẩn bị đất tại khu Nam Sài Gòn nhưng chưa đầu tư vì nhu cầu ở đó chưa phát triển mạnh. Khu vực Thủ Thiêm chúng tôi cũng đã tính đến. Tuy nhiên, đầu tư phải tính đến hiệu quả, không thể cùng một lúc xây dựng “hoành tráng” ngay từ đầu mà phải phát triển theo nhu cầu, với điều kiện đảm bảo thiết kế sẽ không lạc hậu trong 10-15 năm tới” - ông Thắng nói.

Thế nhưng, trừ Petrolimex, khả năng tự đầu tư những cây xăng tốt của chín đầu mối xăng dầu còn lại là rất ít vì giá đất quá cao. Một DN cho biết chi phí đầu tư một cây xăng rộng khoảng 1.000m2 ở các quận trung tâm trong nội thành có thể lên đến 10 tỉ đồng, giá thấp nhất cũng 4-5 tỉ đồng.

“Bỏ ra một số tiền đầu tư lớn như vậy với những DN có đồng vốn eo hẹp như chúng tôi rõ ràng không hiệu quả. Trước mắt chúng tôi cũng chỉ biết dựa vào các DN tư nhân để bán hàng, còn xây dựng một mạng lưới phân phối bền vững thì... lực bất tòng tâm” - một công ty đầu mối cho biết.

Phóng toÔng Nguyễn Trọng Hòa, giám đốc Sở Qui hoạch - kiến trúc TP.HCM:

Về nguyên tắc, qui hoạch xăng dầu phải có cơ sở khoa học là qui hoạch giao thông của thành phố, thế nhưng qui hoạch giao thông hiện nay (do Bộ Giao thông vận tải và JICA thực hiện) vẫn chưa được thông qua.

Nếu bảo phải chờ cho đến khi thông qua thì cũng rất khó. Cho nên, theo tôi, chúng ta cứ thực hiện qui hoạch trên 80% mạng lưới phân phối hiện hữu, còn 20% còn lại trên các trục đường lớn bên ngoài đô thị sẽ được hoàn chỉnh khi qui hoạch giao thông được thông qua.

Phải nhìn nhận rằng một trong những điểm yếu của qui hoạch đô thị VN là không nhìn trước được tương lai. Không chỉ vị trí xây dựng trạm xăng dầu không được tính đến mà còn trường học, chợ, bệnh viện, bến xe... cũng bị vướng. Khi một con đường làm xong thì đất hai bên đường cũng đã được mua bán, chuyển nhượng xong cả rồi, nói gì đến chuyện chọn những vị trí chiến lược cho các hạng mục trên. Vả lại, cho đến nay chúng ta đầu tư hạ tầng kỹ thuật đô thị chỉ tập trung vào điện, cấp thoát nước, hệ thống thông tin liên lạc... chứ chưa nghĩ đến các trạm cấp phát nhiên liệu.

Do đó, để các khu đô thị mới sau này không phải vật lộn với hệ thống cây xăng rối tung như hiện nay, chúng ta phải chuẩn hóa ngay từ đầu. Nhưng để làm được điều này cần một chủ trương xuyên suốt từ Chính phủ, Bộ Thương mại... để ràng buộc chủ đầu tư, nếu không họ chẳng mấy quan tâm.