Theo Tổ chức Bảo tồn thiên nhiên thế giới, hiện tượng thiếu oxy nghiêm trọng ở vùng nước sâu của biển Marmara (Thổ Nhĩ Kỳ) đang buộc cá mập và các loài cá sụn khác phải tiến gần vào bờ để sinh tồn.

Ông Hakan Kabasakal, cố vấn thủy sản của WWF-Türkiye, cho biết: "Ở độ sâu hơn 200m, lượng oxy hiện đã về mức 0. Các loài cá này cần ít nhất 4,5mg oxy trên mỗi lít nước để tồn tại, nhưng nhiều khu vực hiện chỉ có dưới 2mg".

Việc thiếu oxy khiến cá mập không thể quay về môi trường sống quen thuộc, trong khi vùng ven bờ lại đối mặt với nạn đánh bắt quá mức. Hệ quả là những kẻ săn mồi đỉnh chuỗi thức ăn như loài cá mập bị suy yếu nhanh chóng, kéo theo nguy cơ sụp đổ toàn bộ lưới thức ăn dưới biển.

Đáng lo hơn, các vùng nước "chết" không còn đủ oxy cho sự sống lại đang mở rộng, đe dọa cả sinh kế và nguồn thực phẩm của hàng triệu người sống ven biển khắp thế giới.

Nước biển ấm lên, sinh vật xâm lấn tràn ra vùng mới

Không chỉ thiếu oxy, sự gia tăng nhiệt độ đại dương cũng đang làm đảo lộn bản đồ phân bố sinh vật biển.

Một nghiên cứu mới công bố trên tạp chí khoa học Animals đã xác nhận hiện tượng nhiều loài sinh vật biển, điển hình là ốc biển Turbo sazae, đang dịch chuyển về phía bắc, đến những vùng nước từng quá lạnh để sinh sống. Nhờ nước ấm lên, loài ốc này đã lan từ vùng ven nam Hàn Quốc đến cả vùng biển phía bắc, trở thành loài xâm lấn.

Bằng phương pháp phân tích gene, các nhà khoa học chứng minh rằng các quần thể mới ở phía bắc có quan hệ di truyền trực tiếp với quần thể gốc ở phía nam, dấu hiệu cho thấy chúng đã "di cư" theo dòng hải lưu, thích nghi và sinh sôi tại vùng đất mới.

Sinh vật xâm lấn là mối đe dọa không chỉ với đa dạng sinh học mà cả với kinh tế và sức khỏe con người. Chúng thường cạnh tranh và lấn át các loài bản địa, phá vỡ cân bằng hệ sinh thái. 

Theo Diễn đàn Kinh tế thế giới (WEF), thiệt hại kinh tế do sinh vật xâm lấn gây ra đã lên tới 423 tỉ USD mỗi năm, tăng gấp bốn lần mỗi thập kỷ kể từ năm 1970.

Tồi tệ hơn, có tới 60% các vụ tuyệt chủng đã ghi nhận ở thực vật và động vật có liên quan đến loài xâm lấn. Một số loài còn mang theo mầm bệnh nguy hiểm cho con người, như muỗi ngoại lai có khả năng lây lan dịch bệnh cao hơn muỗi bản địa.

Con người cần làm gì?

Từ biển Marmara đến vùng biển Hàn Quốc, các tín hiệu nguy hiểm đều đang phát đi một thông điệp chung: biến đổi khí hậu đang làm xáo trộn đại dương nhanh chóng và sâu sắc hơn bao giờ hết.

Để ứng phó, các tổ chức như WWF-Türkiye đã phát triển ứng dụng theo dõi sinh vật biển Gözüm Doğada (Mắt tôi trên thiên nhiên), cho phép người dân báo cáo các vụ cá mập xuất hiện gần bờ. Các nhà khoa học cũng tích cực tuyên truyền để giảm sự kỳ thị đối với cá mập và tăng cường nhận thức về vai trò sinh thái của chúng.

Ở quy mô toàn cầu, các chuyên gia kêu gọi giảm khí thải nhà kính, thủ phạm chính gây ấm lên toàn cầu và làm xáo trộn hệ sinh thái biển. Mỗi người có thể góp phần bằng cách sử dụng phương tiện công cộng, chuyển sang xe điện, hoặc lắp đặt năng lượng mặt trời.

Ngay trong vườn nhà, việc trồng cây bản địa, tạo vườn tự nhiên cũng giúp tăng sức đề kháng cho hệ sinh thái địa phương trước làn sóng sinh vật ngoại lai.

Sự xâm nhập của cá mập vào bờ, ốc biển tràn ra vùng lạnh, và những "vùng chết" dưới đáy đại dương chỉ là vài trong số rất nhiều biểu hiện cho thấy đại dương đang mất cân bằng. Nếu không hành động kịp thời, con người sẽ phải đối mặt với một tương lai nơi biển cả không còn là nguồn sống, mà trở thành mối đe dọa thực sự.

Cá voi xanh đột ngột im tiếng, chuyện gì xảy ra?

Lần đầu tiên sau nhiều năm nghiên cứu, các nhà khoa học ghi nhận hiện tượng bất thường: cá voi xanh gần như ngừng cất tiếng kêu giữa đại dương.