Theo bản án của hai cấp tòa sơ thẩm và phúc thẩm thì bà Giang buộc phải trả nhà cho người khác. 

TAND tối cao hủy án yêu cầu cấp sơ thẩm xét xử lại vì quyền lợi của bà bị xâm hại thì cấp sơ thẩm đình chỉ giải quyết vụ án. Lỗi từ các cấp chính quyền đã đẩy một người dân vào tình cảnh mất nhà, phải sống lang thang màn trời chiếu đất hơn 10 năm nay.

Dân điêu đứng

Bà Thân Thị Giang có mảnh đất rộng 177m² tại thôn Phúc Lâm (xã Hoàng Ninh, huyện Việt Yên, tỉnh Bắc Giang), đã được UBND huyện Việt Yên cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất. Bà Giang không có chồng con, sinh sống với mẹ ruột tại mảnh đất trên từ năm 1985.

Năm 2000, UBND huyện Việt Yên tự dưng ra quyết định tịch thu giấy chứng nhận quyền sử dụng đất của bà Giang với lý do chị dâu của bà có đơn khiếu nại.

Tháng 7-2003, bà Hoàng Thị Hiếng (chị dâu của bà Giang) đã khởi kiện bà Giang ra TAND huyện Việt Yên về việc tranh chấp đất ở.

Tại phiên tòa sơ thẩm, bà Hiếng cho rằng mảnh đất đang tranh chấp là của vợ chồng bà. Năm 1984, chồng bà là ông Thân Văn Nghi thấy bà Giang không có nhà ở, lại không có chồng con nên đã tự nguyện làm nhà ba gian cho bà Giang ở nhờ và giao khi nào chết phải trả lại nhà đất.

Bà Giang không đồng ý trả lại đất vì cho rằng mảnh đất đang tranh chấp là của bố mẹ bà để lại. Nguồn gốc đất do mẹ bà đổi với một người dân trong làng, sau đó mẹ bà cho vợ chồng ông Nghi vào trong làng ở, còn bà Giang và mẹ ruột ở mảnh đất mặt đường.

Xét xử sơ thẩm, TAND huyện Việt Yên cho rằng bà Thân Thị Giang ở nhờ nhà của bà Hiếng nên đã tuyên buộc bà Giang phải tháo dỡ công trình trên đất để trả lại mặt bằng cho bà Hoàng Thị Hiếng. Xét xử phúc thẩm vào tháng 12-2003, TAND tỉnh Bắc Giang y án sơ thẩm.

Năm 2005, đội thi hành án huyện Việt Yên đã quyết định cưỡng chế tháo dỡ nhà đối với bà Giang để trả lại mặt bằng cho bà Hiếng.

Tháng 3-2006, TAND tối cao có quyết định kháng nghị đối với bản án phúc thẩm của TAND tỉnh Bắc Giang.

Quyết định kháng nghị cho rằng việc tòa án cấp sơ thẩm và phúc thẩm xác định diện tích đất tranh chấp thuộc quyền sử dụng của bà Hiếng là chưa đủ căn cứ, quyết định buộc bà Giang tháo dỡ toàn bộ công trình do bà Giang đã xây dựng trên đất để trả lại đất cho bà Hiếng là không đúng.

TAND tối cao đề nghị tòa dân sự TAND tối cao xét xử theo thủ tục giám đốc thẩm hủy bản án hình sự sơ thẩm và phúc thẩm để xét xử lại theo đúng quy định của pháp luật.

Tháng 5-2006, TAND tối cao có quyết định giám đốc thẩm, hủy bản án sơ thẩm của TAND huyện Việt Yên và phúc thẩm của TAND tỉnh Bắc Giang, giao hồ sơ cho cấp sơ thẩm xét xử lại.

Theo quyết định giám đốc thẩm, nguồn gốc mảnh đất là do mẹ bà Giang đổi đất với một người trong làng, sau đó giao cho bà Giang sử dụng. Bà Giang đã xây nhà mới, ở ổn định từ năm 1985. Việc UBND huyện Việt Yên cấp quyền sử dụng đất cho bà Giang là đúng pháp luật.

TAND các cấp chỉ căn cứ vào việc đổi nhà đất không có giấy tờ gì để cho rằng bà Giang ở nhờ nhà đất của vợ chồng bà Hiếng là chưa đủ căn cứ.

Tháng 7-2006, TAND huyện Việt Yên thụ lý lại vụ án. Tuy nhiên đến năm 2013, sau khi thụ lý vụ án được bảy năm, TAND huyện Việt Yên đã có quyết định đình chỉ giải quyết vụ án. Lý do vì tòa án đã triệu tập nhiều lần nhưng nguyên đơn là bà Hoàng Thị Hiếng không đến. 

Được giao đất trên... hồ nước

Sau nhiều năm đi kiện, năm 2011 bà Giang vui mừng trở về quê vì các cấp chính quyền tỉnh Bắc Giang đã quyết định giao cho bà Giang 90m² đất tại thôn Phúc Lâm, xã Hoàng Ninh.

Niềm vui dở dang khi bà phát hiện 90m² đất được giao nằm trên diện tích hồ nước mênh mông. Mảnh đất này được gọi là “thùng sen” vì trước đây người dân thôn Phúc Lâm chuyên trồng sen. Mặt nước mênh mông không thể làm nhà, bà Giang lại tiếp tục đi khiếu kiện.

Ông Đỗ Văn Vấn, chủ tịch UBND xã Hoàng Ninh, cho biết lẽ ra các cấp chính quyền phải san lấp mặt bằng rồi mới giao đất cho bà Giang nhưng do tính cấp bách nên họ phải... giao luôn đất mặt hồ.

“Vì bà Giang liên tục đi khiếu kiện lên cấp trung ương nên chúng tôi phải giao đất sớm. Hôm giao đất, UBND xã phải thuê thuyền thúng chở cán bộ ra đóng cọc tre cắm mốc giới. Vì không còn đất chỗ nào chúng tôi mới phải giao đất mặt hồ cho bà Giang” - ông Vấn nói.

Nói về tình cảnh của mình, bà Giang cho biết: “Mảnh đất mặt đường của tôi rộng gần 200m², bỗng dưng cưỡng chế đẩy mẹ con tôi ra đường để tôi phải lang thang hàng chục năm. Giờ cấp lại đất cho tôi nhưng lại giao mảnh đất ở hồ nước. Tôi không có tiền để đổ đất, không có tiền để làm nhà. Làm sao tôi sinh sống được?”.

Ông Đào Xuân Trường, phó chánh văn phòng HĐND và UBND huyện Việt Yên, cho rằng: “Bà Giang không có đơn yêu cầu nên chúng tôi không giải quyết được. Chúng tôi biết nguyện vọng của bà nhưng bà muốn gì thì phải có đơn, khi có đơn chúng tôi mới trình lên lãnh đạo UBND huyện và lãnh đạo UBND tỉnh xem xét”.

Trong khi đó, ông Đỗ Văn Vấn nói: “Việc bà Giang có nguyện vọng được đổ đất làm nhà thì các cấp chính quyền đã biết. Năm 2013, UBND tỉnh có mời chúng tôi lên làm việc về vụ bà Giang, bảo UBND xã xem xét nguyện vọng được dựng nhà của bà Giang thế nào.

Chúng tôi đã có ý kiến bây giờ muốn làm nhà thì tỉnh phải cấp kinh phí cho xã chứ xã không có tiền. Trách nhiệm thuộc tỉnh với huyện chứ chúng tôi cũng chỉ là cơ quan trung gian”.