Tại dự Luật Tổ chức chính quyền địa phương sửa đổi, Bộ Nội vụ đề xuất chính quyền cấp cơ sở sẽ gồm xã, phường, đặc khu ở hải đảo. Hiện nay cả nước có 10.035 đơn vị cấp xã và dự kiến giảm khoảng 60 - 70% (còn khoảng 3.000 đơn vị cấp xã), đồng thời sẽ giảm 696 đơn vị cấp huyện.

Tăng cường cán bộ huyện cho xã

Theo quy định hiện nay (nghị định 33/2023) số lượng cán bộ, công chức cấp xã được tính theo loại đơn vị hành chính cấp xã. Với phường loại I là 23 người, loại II là 21 người, loại III là 19 người. Đối với xã, thị trấn loại I là 22 người, loại II là 20 người, loại III là 18 người.

Trao đổi với Tuổi Trẻ, TS Nguyễn Tiến Dĩnh - nguyên thứ trưởng Bộ Nội vụ - cho hay với việc định hướng sau khi bỏ cấp huyện sẽ giảm 60 - 70%, từ hơn 10.000 xuống còn khoảng 3.000 đơn vị cấp xã thì dự kiến từ 3-5 đơn vị cấp xã như hiện nay sẽ sáp nhập thành 1 đơn vị xã mới hay 1 đơn vị cấp huyện cũ thành 1-4 đơn vị cấp xã. Như vậy, các cấp xã mới sẽ thành các "huyện thu nhỏ".

Theo ông Dĩnh, với cấp xã hiện nay tối đa có khoảng 25 cán bộ, công chức nhưng khi sáp nhập thì số lượng cán bộ, công chức phải tăng gấp đôi, thậm chí gấp ba với các đơn vị cấp xã có quy mô dân số, diện tích lớn hơn tiêu chuẩn để đảm bảo hoạt động, phục vụ người dân.

Như ở TP.HCM, theo thông tin đề xuất có các phường, xã sau sáp nhập dân số lên tới 200.000 - 300.000 dân, thậm chí có siêu "xã" được sáp nhập từ 11 xã, thị trấn hiện hữu với số dân lên tới hơn 575.000 người. Như vậy, số lượng cán bộ, công chức ở các UBND cấp xã này phải đảm bảo phù hợp để phục vụ người dân.

Ông Dĩnh cho rằng với mô hình chính quyền địa phương hai cấp sẽ khác hẳn hiện nay và tới đây không còn các chức danh công chức cấp xã và không còn phân biệt cán bộ, công chức cấp xã. Thêm vào đó, các đơn vị cấp xã cũng được sáp nhập lớn hơn như "huyện nhỏ", do vậy nghị định 33/2023 sẽ lạc hậu, không còn phù hợp.

Ông Dĩnh nhấn mạnh để đảm bảo nguồn nhân lực cho chính quyền cấp cơ sở, ngoài cán bộ công chức cấp xã hiện có, cần điều chuyển cán bộ công chức tỉnh và huyện xuống làm việc.

Đặc biệt sau khi Luật Cán bộ, công chức sửa đổi có hiệu lực, không còn phân biệt giữa cán bộ công chức cấp xã với các cấp còn lại thì việc điều chuyển này hoàn toàn dễ dàng.

TS Trần Anh Tuấn - chủ tịch Hiệp hội Khoa học hành chính Việt Nam, nguyên thứ trưởng Bộ Nội vụ - cho hay thời gian qua thực hiện Luật Cán bộ, công chức 2008 cho tới nay đội ngũ cán bộ công chức cấp xã từng bước được chuẩn hóa về trình độ, năng lực.

Tuy nhiên so với cán bộ, công chức ở các cơ quan cấp trên thì cấp xã vẫn còn bộ phận thiếu tính chuyên nghiệp, hạn chế về kỹ năng giao tiếp và thực thi công vụ.

Vì vậy, khi tổ chức chính quyền địa phương hai cấp cần đánh giá, phân loại lại đội ngũ cán bộ công chức của toàn bộ hệ thống các cơ quan hành chính cấp tỉnh và cấp cơ sở. Những ai làm việc được thì phải giữ lại và bố trí vào các vị trí việc làm của bộ máy mới. Những ai không phù hợp với mô hình của bộ máy mới và yêu cầu, nhiệm vụ mới thì giải quyết chế độ chính sách theo quy định.

Cần rà soát lại đội ngũ để xem những cán bộ, công chức cấp xã sau sáp nhập không đảm bảo chất lượng, không đủ tiêu chuẩn, điều kiện thì đưa vào diện tinh giản với các chế độ chính sách theo quy định.

TS NGUYỄN TIẾN DĨNH (nguyên thứ trưởng Bộ Nội vụ)

Trao quyền tự chủ nhiều hơn cho UBND phường

TS Lê Xuân Hậu (giảng viên Trường ĐH KHXH&NV, ĐHQG TP.HCM) cho hay theo thống kê, bình quân một cán bộ công chức cấp xã trên cả nước phục vụ khoảng 485 dân. nhưng tại nhiều nơi con số này lên đến 1.554 người dân (gấp ba lần bình quân cả nước).

Không chỉ vậy, khi các xã sáp nhập lại với nhau, có những xã tại TP.HCM lên đến hơn 200.000 dân, khối lượng công việc sẽ tăng lên đột biến. Với việc nhiều chức năng quản lý hành chính, cấp phép, giải quyết hồ sơ, an sinh xã hội... trước đây thuộc cấp huyện, nay được chuyển giao cho phường, xã.

Ông chỉ rõ việc một số cán bộ, công chức chưa có đủ kinh nghiệm hoặc kỹ năng chuyên môn để xử lý dẫn đến tình trạng quá tải và kéo dài thời gian giải quyết hồ sơ hành chính. Chất lượng cán bộ, công chức ở từng địa bàn cũng có sự chênh lệch.

Do đó cần tổ chức lại cấp phường theo hướng tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả, trong đó chất lượng cán bộ công chức là yêu cầu cấp thiết để đảm bảo các hoạt động phục vụ người dân và doanh nghiệp.

Đồng thời ông đề xuất cần trao quyền tự chủ nhiều hơn cho UBND phường trong việc quản lý nhân sự và ngân sách, giúp nâng cao hiệu quả vận hành bộ máy. Hợp nhất hoặc cắt giảm một số bộ phận không còn phù hợp. Ứng dụng công nghệ trong quản lý hành chính, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong giải quyết thủ tục hành chính.

Bên cạnh đó cần cải tiến công tác tuyển dụng và đào tạo cán bộ công chức. Tuyển chọn cán bộ công chức phường xã dựa trên năng lực thực tế, không chỉ dựa vào bằng cấp hay thâm niên. Tăng cường thi tuyển theo vị trí việc làm thay vì tuyển dụng chung chung. Có các cơ chế thu hút nhân tài, cải thiện chế độ đãi ngộ.

Tổng Bí thư Tô Lâm: Dự kiến ban đầu khoảng 34 tỉnh, thành, 5.000 đơn vị hành chính cấp xã

Tổng Bí thư Tô Lâm đã dành rất nhiều thời gian để nói về vai trò của chính quyền xã, phường, mô hình chính quyền 3 cấp.