Theo báo Le Soir (Bỉ), hơn 1.000 hộ gia đình tại vùng Wallonia và thủ đô Brussels đã đăng ký tham gia chương trình "Chế độ kiêng màn hình gia đình" khởi động từ đầu tháng 9, kéo dài 4-5 tuần và hoàn toàn miễn phí.

Giới trẻ hưởng ứng tích cực

Người khởi xướng - ông Olivier Olbrechts (50 tuổi), chuyên gia công nghệ tại công ty tin học Mister Genius - cho biết điểm đặc biệt là phương pháp tiếp cận của chương trình không mang tính áp đặt, mà khuyến khích toàn bộ thành viên trong gia đình cùng tham gia, hỗ trợ và giám sát nhau dựa trên sự thấu hiểu và đồng thuận.

Ý tưởng bắt đầu khi ông Olivier chứng kiến cảnh gia đình em vợ Sophie (45 tuổi). Sau khi Sophie tranh cãi với các con về việc lạm dụng điện thoại, chỉ ít lâu sau cả nhà lại im lặng cắm cúi vào màn hình. Ông nhận thấy đây không chỉ là vấn đề của một hộ riêng lẻ mà là một thách thức chung cộng đồng đang đối mặt trong kỷ nguyên số.

Từ nghịch lý này, ông Olivier phát triển mô hình bốn bước: quan sát - ghi lại thói quen dùng điện thoại của mọi thành viên trong gia đình; thảo luận - xác định những giá trị cần gìn giữ, như bữa cơm chung hay giờ giải trí cùng nhau; lập quy tắc - lựa chọn và thống nhất những nguyên tắc phù hợp; và cuối cùng, ký "cam kết chung" cho cả gia đình cùng thực hiện.

Theo ông, thách thức lớn nhất nằm ở buổi tối - thời điểm khó "cắt" thiết bị công nghệ nhất. Tuy nhiên, kết quả lại vượt mong đợi: mỗi thành viên lấy lại được 90 phút mỗi ngày, đồng nghĩa với cả gia đình bốn người có thêm đến 180 tiếng trong vòng 30 ngày.

Đáng chú ý, giới trẻ không phản đối mà còn tham gia tích cực, thậm chí nhắc nhở cả cha mẹ, bởi chương trình được xây dựng trên tinh thần đồng kiến tạo, giúp các em cảm thấy mình là một phần của giải pháp. Bà Sophie kể lại các con đã không còn chui rúc trong phòng mà quay lại với việc đọc sách, kể cả những cuốn dày 800 trang.

Ông Olivier, người từng tự nhận mình là "người nghiện kỹ thuật số", chia sẻ: "Thông điệp không phải là ít màn hình hơn, mà là ta có sự lựa chọn. Công nghệ có thể khiến ta sáng tạo và tò mò, hoặc ngược lại, cướp đi sự chú ý và thời gian". Ông không hề xem công nghệ là xấu, nhưng điều quan trọng là phải tìm ra khuôn khổ sử dụng.

Ông cho biết giai đoạn thử nghiệm của sáng kiến này đã thành công vượt xa kỳ vọng, với hơn 1.000 gia đình đăng ký, buộc ông phải ngừng nhận thêm và dự định sẽ tổ chức lại vào nhiều đợt khác trong năm. Ông hy vọng chương trình này sẽ giúp các thành viên kết nối với nhau, nhấn mạnh cả gia đình sẽ cùng nhau học cách làm chủ cuộc sống của mình, thay vì bị các ông lớn công nghệ chi phối.

Những sáng kiến tương tự

Không chỉ Bỉ, các quốc gia khác cũng triển khai nhiều phong trào và mô hình tương tự nhằm giúp các cá nhân và cộng đồng kết nối lại với đời thực, nuôi dưỡng thói quen sống lành mạnh.

Một trong những phong trào lớn nhất toàn cầu là Screen-Free Week (tạm dịch: Tuần lễ không màn hình), bắt nguồn ở Mỹ từ năm 1994 với tên gọi TV-Turnoff Week (tạm dịch: Tuần lễ tắt TV). Đến năm 2010, chương trình đổi tên thành Screen-Free Week, mở rộng phạm vi sang mọi loại màn hình kỹ thuật số khác không riêng gì TV, và lan rộng ra nhiều quốc gia.

Diễn ra suốt một tuần đầu tháng 5 hàng năm, chiến dịch khuyến khích trẻ em và người lớn khắp thế giới tắt TV, máy tính, điện thoại; dành thời gian đọc sách, trò chơi, hoạt động ngoài trời, hay đơn giản chỉ là trò chuyện trực tiếp.

Theo trang web chính thức screenfree.org, chiến dịch được thiết kế với tinh thần nhẹ nhàng, khuyến khích sự sáng tạo và thuận tiện khi tham gia chứ không mang tính ép buộc. Trẻ em thường được trường học khuyến khích tham gia, còn người lớn thì tận dụng cơ hội để "cai nghiện" mạng xã hội, tận hưởng cảm giác "sống chậm lại".

Ngoài ra, một ý tưởng khác được nhà làm phim người Mỹ Tiffany Shlain lấy cảm hứng từ truyền thống Sabbath - ngày nghỉ tôn giáo của Do Thái giáo - vào năm 2010 là Digital Sabbath (Ngày nghỉ công nghệ). Theo đó, vào một ngày trong tuần, cả gia đình sẽ tắt toàn bộ thiết bị số trong 24 giờ, thay vào đó là đọc sách, nấu ăn, đi dạo hoặc chơi các trò giải trí truyền thống.

Các sáng kiến trên cho thấy một thực tế: thay vì phủ nhận công nghệ, điều cần thiết là đặt ra giới hạn hợp lý. Qua đó nhằm nhắc nhở từng cá nhân và cộng đồng nhớ rằng ngoài màn hình, vẫn còn một thế giới sống động đáng để tận hưởng.

Ngày càng nhiều người mắc 'bệnh khó nói' vì... cái điện thoại

Một nghiên cứu mới cho thấy người có thói quen mang điện thoại vào nhà vệ sinh có nguy cơ mắc bệnh trĩ cao hơn 46% so với những người không dùng.