Phóng to

Người dân sàng gạo trước khi phơi để ăn dần - Ảnh: K.Trà

Thêm một bệnh nhân bệnh “lạ” tử vongBệnh lạ: Nhiều khả năng do nhiễm độcBệnh “lạ” ở Quảng Ngãi: “Đừng đem dân ra thí nghiệm”

Từ thông tin bạn đọc cung cấp, phóng viên Tuổi Trẻ đã tìm một số bác sĩ quan tâm đến bệnh “viêm da lạ” ở Quảng Ngãi để nhờ kiểm chứng thông tin. Bác sĩ Bùi Đắc Chí - nguyên giảng viên bộ môn phôi - di truyền Đại học Y dược TP.HCM, hiện là bác sĩ của Trung tâm Chẩn đoán y khoa Medic - và bác sĩ Lê Đức Thọ - trưởng khoa da liễu Bệnh viện Fortis Hoàn Mỹ - đã đề xuất hướng chẩn đoán mới về bệnh này.

Trùng khớp nhiều yếu tố

Theo bác sĩ Lê Đức Thọ, dù chưa được trực tiếp thăm khám bệnh nhân ở Quảng Ngãi nhưng bác sĩ Bùi Đắc Chí và ông đều nghi ngờ bệnh “viêm da lạ” ở Quảng Ngãi là bệnh Yaws. Có thể những kết quả suy luận này không hoàn toàn chính xác, nhưng y khoa là một khoa học thực nghiệm nên các ông mạnh dạn đề xuất góp phần chẩn đoán phân biệt nguyên nhân gây ra bệnh “viêm da lạ” tại Quảng Ngãi trong hai năm nay.

Yaws là bệnh do xoắn khuẩn Treponema pertenue gây ra. Xoắn khuẩn Treponema pertenue có thể tồn tại ở nhiều môi trường khác nhau là đất, nước, các vùng đầm lầy; xuất hiện nhiều vào mùa mưa, đặc biệt hiện diện rất nhiều ở các sang thương ghẻ cóc thời kỳ 1 và 2. Đây là thời kỳ lây lan chính của bệnh Yaws. Yaws không xuất hiện ở các trung tâm đô thị, không lây truyền qua đường tình dục và không phải bệnh bẩm sinh. Bệnh có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi nhưng 75% bệnh nhân là trẻ em dưới 15 tuổi và nhiều nhất ở nhóm trẻ 6-10 tuổi. Tại VN, theo y văn, Yaws thường xuất hiện ở các tỉnh ven biển miền Trung, trong đó có Quảng Ngãi với đầy đủ yếu tố dịch tễ: bệnh gia tăng theo mùa, có chu kỳ, đặc biệt là vào mùa mưa, khí hậu nóng, độ ẩm cao, điều kiện vệ sinh môi trường không tốt, thiếu sự giám sát y tế...

Đặc biệt, về triệu chứng lâm sàng, triệu chứng quan trọng nhất để nghĩ bệnh “viêm da lạ” là bệnh Yaws là các bệnh nhân ở Quảng Ngãi đều có tổn thương tiêu hủy mô mềm (biểu hiện trên da), sụn và xương khớp. Đây là một căn bệnh mãn tính tái phát có thể kéo dài trong nhiều năm.

Về việc xét nghiệm cho thấy nhiều bệnh nhân bị “viêm da lạ” có men gan tăng cao, bị suy tổn nhiều cơ quan nội tạng như gan, thận trước khi tử vong. Bác sĩ Chí cho biết tuy nhiều bệnh nhân bị “viêm da lạ” ở Quảng Ngãi khi xét nghiệm thấy có tình trạng men gan tăng nhưng các trường hợp “viêm da lạ” mới phát hiện tại huyện Ba Tơ, Quảng Ngãi trong tháng 2-2013 có chỉ số men gan không tăng. Chưa kể, việc bệnh nhân có men gan tăng có thể do bệnh nhân đã có nền viêm gan sẵn (VN có tỉ lệ mắc viêm gan B rất cao).

Chích một liều kháng sinh

Yaws được phân thành bốn thời kỳ bệnh. Thời kỳ 1: tổn thương ban đầu phát triển tại vị trí lây nhiễm, thời kỳ 2: xoắn khuẩn phát tán rộng rãi ở nhiều tổn thương da tương tự như trong tổn thương Yaws ban đầu, thời kỳ 3: thường không có triệu chứng nhưng tổn thương da có thể tái phát, thời kỳ 4: là giai đoạn muộn, tổn thương xương, khớp và biến dạng mô mềm có thể xảy ra. Cần lưu ý, các tổn thương da là biểu hiện đặc trưng của bệnh Yaws thời kỳ 1 và 2 hay giai đoạn sớm, bệnh rất dễ lây. Ở thời kỳ muộn hay thời kỳ 3: có tổn thương tiêu hủy mô mềm, sụn, xương khớp nhưng bệnh không còn lây lan. Yaws chỉ gây tàn phế, hiếm khi gây tử vong cho người bệnh. Về điều trị, bác sĩ Chí và bác sĩ Thọ cho biết phác đồ của WHO hướng dẫn chỉ cần tiêm bắp một liều duy nhất 50.000 đơn vị benzathine benzylpenicillin/kg, các tổn thương ban đầu sẽ sạch khuẩn sau 24 giờ và lành trong vòng 1-2 tuần. Trường hợp bệnh nhân bị dị ứng với penicillin có thể thay thế bằng tetracycline, erythromycin.

Nếu không được điều trị, Yaws có thể trở thành một bệnh mãn tính, tái phát bệnh sau 5-15 năm với tổn thương da, xương, khớp. Ở hầu hết bệnh nhân, khi Yaws còn giới hạn ngoài da thì tổn thương tiêu hủy sớm xương khớp đã có thể xảy ra. Mặc dù các tổn thương Yaws có thể biến mất tự nhiên nhưng tình trạng nhiễm khuẩn thứ phát và thành sẹo là những biến chứng thường gặp.