Ảnh minh họa. Nguồn: leehealth.org

Bệnh Buerger là một trong các nguyên nhân gây viêm các mạch máu nhỏ và vừa ở chân và tay, đặc biệt là ở bàn tay và bàn chân. Nó thường ảnh hưởng đến động mạch, nhưng đôi khi nó có thể ảnh hưởng đến cả tĩnh mạch. Các đoạn mạch bị viêm gây hẹp các mạch máu. Nó cũng có thể gây ra sự hình thành các cục máu đông nhỏ dẫn đến tắc nghẽn hoàn toàn các mạch máu. Máu không thể lưu thông qua những đoạn mạch bị thu hẹp và tắc nghẽn để đến tất cả các bộ phận của bàn tay và bàn chân như bình thường. Điều này gây đau cộng với các triệu chứng khác, và cuối cùng có thể làm mô ở tay và/hoặc chân bị tổn thương và chết (hoại tử).

Hiện tượng viêm có thể xảy ra cách quãng nên sẽ có những đoạn mạch máu bình thường xen giữa các đoạn bị viêm. Bệnh Buerger đã được mô tả bởi Bác sĩ Leo Buerger vào năm 1908. Nó cũng được gọi là viêm thuyên tắc mạch máu (thromboangiitis obliterans).

Nguyên nhân gây bệnh Buerger?

Người ta vẫn chưa biết chính xác nguyên nhân gây ra bệnh Buerger. Tuy nhiên, bệnh được biết là thường xảy ra ở những người hút thuốc. Hút thuốc đóng vai trò như một nguyên nhân kích hoạt và gây bệnh Buerger. Việc tiếp tục hút thuốc cũng làm cho tình trạng bệnh trở nên tồi tệ hơn. Việc nhai thuốc lá cũng được chứng minh là nguyên nhân gây ra bệnh.

Người ta cho rằng hệ miễn dịch có liên quan đến sự hình thành bệnh Buerger theo một cách nào đó. Bệnh Buerger có thể là một loại bệnh tự miễn được kích hoạt bởi nicotine. (Thông thường, khi chúng ta bị bệnh nhiễm trùng như cảm lạnh hoặc viêm họng thì cơ thể tạo ra kháng thể giúp tiêu diệt các tác nhân gây nhiễm trùng. Tuy nhiên, ở các bệnh tự miễn, cơ thể lại tạo ra kháng thể để tấn công các tế bào bình thường của chính mình).

Mức độ phổ biến của bệnh Buerger và ai thường bị?

Bệnh Buerger hiếm thấy ở những người đến từ Bắc Âu. Bệnh phổ biến hơn ở những người từ Đông Nam Á, Ấn Độ và Trung Đông. Bệnh Buerger có vẻ đặc biệt phổ biến ở Bangladesh, nơi người ta hay hút một loại thuốc lá tự làm tại nhà từ thuốc lá sợi (thuốc lào).

Hầu hết những người bị bệnh Buerger trong độ tuổi từ 19 đến 55. Bệnh phổ biến hơn ở nam giới. Tuy nhiên, với số lượng phụ nữ hút thuốc đang tăng lên thì nhiều phụ nữ cũng được chẩn đoán mắc bệnh này. Nhìn chung, số lượng bệnh nhân ít đi khi số lượng người hút thuốc giảm dần. Xu hướng này cũng dường như có liên quan đến những cải thiện trong nền kinh tế và các dịch vụ công cộng ở các quốc gia.

Các triệu chứng của bệnh Buerger

Như đã đề cập ở trên, các triệu chứng xảy ra vì máu không thể đi tới tất cả các bộ phận của bàn tay và/hoặc chân. Bàn tay và bàn chân có thể cảm thấy lạnh và hơi sưng. Tay chân có thể tái nhợt, hoặc trở nên đỏ, xanh hoặc tím nhạt. Đau ở bàn tay, bàn chân là một trong những triệu chứng chính của căn bệnh và đôi khi người bệnh thấy bỏng rát ở những vùng đó. Cơn đau có thể xảy ra ở chân hoặc bàn chân khi đi bộ và được gọi là đau cách quãng, khi nghỉ ngơi thì hết đau.

Khi bệnh nặng hơn, cơn đau có thể xảy ra ngay cả khi đang nghỉ ngơi. Đau thường nặng hơn vào ban đêm. Người bệnh có thể cảm thấy ngứa ran hoặc tê ở bàn chân và bàn tay. Thời tiết lạnh thường sẽ làm cho các triệu chứng trở nên nặng hơn.

Khi bệnh Buerger trở nên nặng hơn, các vết loét trên bàn tay và bàn chân sẽ hình thành và gây đau. Nhiễm trùng da cũng có thể xuất hiện. Hoại tử có thể tiến triển nếu các mô ở tay và chân chết do thiếu nguồn máu nuôi dưỡng. Khi đó da và các mô dưới da sẽ có màu đen.

Thông thường, căn bệnh sẽ ảnh hưởng tới ít nhất là 3 nơi trong tổng số 2 bàn chân và 2 bàn tay. Tuy nhiên, người bệnh có thể chỉ nhận ra các triệu chứng trên một ngón tay hoặc một ngón chân của mình.

Chẩn đoán bệnh Buerger

Bệnh Buerger đôi khi khó chẩn đoán, vì không có xét nghiệm đặc hiệu để kiểm tra. Vì vậy, việc loại trừ những căn bệnh khác có thể gây ra triệu chứng tương tự là rất quan trọng.

Các căn bệnh khác thường bao gồm:

- Các bệnh tự miễn;

- Các bệnh gây đông máu;

- Bệnh tiểu đường;

- Bệnh xơ vữa mạch máu ngoại biên;

- Bệnh thuyên tắc động mạch.

Bác sĩ sẽ thường thăm khám cánh tay, bàn tay, cẳng chân và bàn chân của người bệnh. Họ có thể kiểm tra mạch đập ở những nơi này vì chúng thường mất đi hoặc suy giảm khi mắc bệnh Buerger.

Bác sĩ có thể đề nghị làm một số xét nghiệm máu để tìm kiếm dấu hiệu của các bệnh khác như đã được liệt kê ở trên.

Bác sĩ cũng có thể đề nghị kiểm tra bằng cách chụp động mạch . Trong phương pháp chẩn đoán này, một loại thuốc nhuộm đặc biệt được gọi là chất cản quang được tiêm vào người. Sau đó bác sĩ sẽ chụp X-quang để xem các động mạch ở cánh tay, bàn tay, cẳng chân và bàn chân của bệnh nhân có bị hẹp và/hoặc tắc hay không. Các mạch máu trên những phần cơ thể còn lại là thường là bình thường. Tuy nhiên, những thay đổi này cũng có thể xảy ra trong một số bệnh khác nên không thể dùng hình ảnh chụp động mạch để làm bằng chứng kết luận về bệnh Buerger.

Một mẫu mô từ một trong những mạch máu đôi khi có thể được lấy đi (sinh thiết) và quan sát dưới kính hiển vi để tìm kiếm các thay đổi giúp hỗ trợ cho việc chẩn đoán.

Đôi khi bác sĩ có thể đề nghị làm một xét nghiệm khác là siêu âm Doppler. Phương pháp này sử dụng sóng siêu âm để xem lưu lượng máu trong các mạch máu ở tay và chân. Kỹ thuật viên sẽ quấn và làm phồng băng huyết áp tại một số điểm dọc theo tay hoặc chân của người bệnh trong thời gian xét nghiệm. Đôi khi, một số xét nghiệm khác như siêu âm tim có thể được đề nghị để giúp loại trừ khả năng có cục máu đông trong tim làm thuyên tắc mạch máu ở tay/chân người bệnh.

Bởi vì bệnh Buerger có thể khó chẩn đoán, nên một danh sách các tiêu chí được đưa ra để giúp các bác sĩ. Chúng bao gồm các mục như hút thuốc, tuổi tác, triệu chứng, tiền sử bản thân (các bệnh đã và đang mắc phải), cũng như các kết quả chụp động mạch,… Càng thoả mãn nhiều tiêu chí, khả năng mắc bệnh Buerger càng cao.

Điều trị bệnh Buerger

Không có cách nào chữa khỏi hẳn bệnh Buerger. Vì vậy, mục đích của điều trị là ngăn chặn căn bệnh tiến triển thêm và kiểm soát các triệu chứng. Các biện pháp sau đây có thể là hữu ích:

Ngưng hút thuốc lá

Điều đơn giản và quan trọng nhất khi bị chẩn đoán mắc bệnh Buerger là ngừng hút thuốc. Thậm chí hút một điếu thuốc một ngày cũng có thể làm bệnh Buerger duy trì hoạt động, tiến triển và làm nặng thêm các triệu chứng. Ngừng hút thuốc là cách điều trị duy nhất được biết là có hiệu quả. Bệnh Buerger có thể trở nên "yên lặng" khi bỏ thuốc lá. Ngoài ra còn có một số bằng chứng từ các nghiên cứu gợi ý rằng bệnh nhân nên tránh khói thuốc lá (hút thuốc thụ động).

Thuốc

Với bệnh nhân Buerger thì bất cứ nhiễm trùng da bàn tay và bàn chân nào cũng cần được điều trị kịp thời bằng thuốc kháng sinh. Nhiễm trùng da có thể xảy ra do loét da hoặc sau một chấn thương nhỏ. Thuốc giảm đau bao gồm các loại thuốc kháng viêm không steroid (NSAIDs), hoặc đôi khi là các loại thuốc mạnh hơn như thuốc chứa codeine có thể được sử dụng khi cần thiết.

Phẫu thuật

Việc phẫu thuật nhằm thay thế các động mạch bị tắc thường rất khó thực hiện. Tuy nhiên, các kỹ thuật mới nhằm khai thông động mạch riêng lẻ ở các ngón tay hoặc ngón chân cho thấy có nhiều triển vọng.

Nếu người bệnh tiếp tục hút thuốc, sự tắc nghẽn mạch máu sẽ nghiêm trọng hơn. Loét và hoại tử sẽ hình thành và tiến triển, đòi hỏi phải phẫu thuật để cắt bỏ ngón tay hoặc ngón chân. Một số người cần phải cắt cụt cao hơn (ví dụ, toàn bộ bàn chân, hoặc cẳng chân). Phẫu thuật cũng có thể được chỉ định để kiểm soát cơn đau ở một số bệnh nhân. Việc cắt dây thần kinh chi phối các khu vực bị ảnh hưởng (surgical sympathectomy, phẫu thuật cắt thần kinh giao cảm) có thể giúp kiểm soát cơn đau. Kỹ thuật này vẫn chưa thành công lắm nên một phương pháp khác - cắt các dây thần kinh xung quanh các động mạch nuôi dưỡng các ngón tay hoặc ngón chân - đã được phát triển.

Những điều trị trong giai đoạn thử nghiệm

Một số phương pháp điều trị bệnh Buerger đã và đang được sử dụng trong nghiên cứu và thử nghiệm lâm sàng nên chưa được phổ biến rộng rãi. Chúng bao gồm điều trị bằng một loại thuốc có tên là Iloprost tiêm qua đường tĩnh mạch. Thuốc này làm giãn các mạch máu và do đó cải thiện lưu lượng máu. Nó cũng được cho là làm hạn chế hình thành các cục máu đông. Trên một số người bị bệnh Buerger vừa bỏ hút thuốc và những người bị thiếu máu đến bàn tay và/hoặc chân nghiêm trọng, Iloprost đã được chứng minh là có tác dụng:

- Cải thiện triệu chứng;

- Làm chậm tiến triển của bệnh;

- Giảm nguy cơ cần phẫu thuật cắt bỏ tay chân.

Một số nghiên cứu khác đang xem xét sử dụng các loại thuốc làm tan cục máu đông và liệu pháp gen.

Các biện pháp để tự giúp bản thân

Có nhiều biện pháp có thể giúp giảm nhẹ triệu chứng cho những bệnh nhân bệnh Buerger. Chúng bao gồm:

- Mặc ấm và tránh nơi lạnh vì nhiệt độ thấp có thể làm cho các triệu chứng nặng hơn.

- Đi giày dép vừa vặn để giúp ngăn ngừa chấn thương. Không đi chân đất.

- Tập thể dục nhẹ nhàng có thể giúp cải thiện sự lưu thông máu ở tay và chân.

- Massage nhẹ nhàng và làm ấm cũng có thể giúp tăng cường lưu thông máu trong cơ thể.

- Tránh ngồi hoặc đứng ở một vị trí trong thời gian dài.

- Tránh mặc quần áo bó sát.

Tiên lượng của bệnh Burger

Ở người mắc bệnh Buerger, việc tiếp tục hút thuốc sẽ làm tăng nguy cơ phải phẫu thuật cắt cụt một hoặc nhiều ngón tay hoặc ngón chân do loét hoặc hoại tử. Nguy cơ cao nhất thường ở những người hút thuốc trên 20 năm. Trong số những người bị bệnh Buerger mà bỏ hút thuốc lá, 94 trong tổng số 100 sẽ tránh được phẫu thuật cắt bỏ tay chân.