Cựu điệp viên Nga Sergei Skripal (phải) và con gái Yulia ở Salisbury trước khi bị đầu độc - Ảnh: AFP

Thủ tướng Anh Theresa May thông báo sẽ trục xuất 23 nhà ngoại giao Nga. Không những vậy, Anh còn đình chỉ mọi đối thoại cấp cao với Nga, hủy bỏ lời mời ngoại trưởng Nga đến thăm Anh, không cử thành viên chính phủ và Hoàng gia tham dự World Cup ở Nga.

Hôm nay (17-3), Matxcơva cũng có biện pháp đáp trả khi yêu cầu số tương ứng các nhà ngoại giao Anh phải rời nước Nga, đóng cửa Hội đồng Anh, Lãnh sự quán Anh ở St Petersburg.

Thủ tướng Anh muốn hàn gắn đảng Bảo thủ

Anh còn đề nghị triệu tập khẩn cấp Hội đồng Bảo an LHQ và công khai lên án Nga vi phạm Công ước Cấm vũ khí hóa học (CWC). 

Thủ tướng Theresa May muốn thuyết phục thế giới rằng Nga đứng sau vụ đầu độc Sergei Skripal để làm gì?

Theo nhận định của nhà báo Nga Boris Yanunov trên trang web Courrier de Russie, các bài phát biểu "lên gân" với Nga của bà Theresa May hôm 12-3 và 13-3 đã mang lại thành công nhất định cho bà từ khi bà cầm quyền vào tháng 7-2016.

Ngày 12-3, Thủ tướng Theresa May phát biểu trước Quốc hội rằng Nga phải chịu trách nhiệm vụ đầu độc Sergei Skripal. Ảnh: AFP

Với lập luận "Nga là thủ phạm vụ đầu độc Sergei Skripal và phải chịu trừng phạt", thủ tướng Anh muốn siết chặt hàng ngũ đảng Bảo thủ Anh vốn đã rơi vào tình trạng "ông nói gà, bà nói vịt" từ sau khi thông báo rời Liên minh châu Âu (Brexit).    

Dù vậy, bà chỉ có thể củng cố vị thế chính trị trong nước nhưng không thể gây ấn tượng với các đồng minh. Thật ra Pháp và Đức tuyên bố ủng hộ Anh chỉ là tuyên bố lấy lòng còn Hà Lan, Ba Lan và Thụy Điển phát biểu rất dè dặt trong Hội đồng Bảo an LHQ. Vì sao các nước phải lúng túng? 

Anh phải có mẫu chất độc Novichok

Chỉ vài ngày sau khi Sergei Skripal và con gái bị đầu độc, Anh đã nhanh nhảu đổ lỗi cho Nga. Trước đó, các vụ điều tra về các công dân Nga chết bí ẩn ở Anh như cựu đại tá KGB Alexander Litvinenko (chết năm 2006) hay tỉ phú Boris Berezovsky (chết năm 2013) đều kéo dài rất lâu.  

Ngày 14-3, Đại sứ thường trực Nga tại LHQ Vassily Nebenzia đã khẳng định: Nếu Anh lên án Nga tiến hành chương trình sản xuất tác nhân thần kinh Novichok dùng để đầu độc Sergei Skripal và con gái, vậy chắc chắn nước Anh phải có mẫu chất độc này mới có thể nhận dạng được.   

Ông khẳng định Nga sẵn sàng hợp tác điều tra với Anh nếu Anh cung cấp mẫu Novichok theo quy định của CWC. Song Anh lại khăng khăng từ chối với lý do không buộc phải cung cấp mẫu trong quá trình điều tra hình sự.

Đại sứ thường trực Nga tại LHQ Vassily Nebenzia cho rằng nói Nga âm mưu đầu độc phải có chứng cứ giá trị - Ảnh: AFP

Mỹ và Anh đều nghiên cứu chất độc thần kinh

Mỹ và Anh yêu cầu Nga công khai mọi nghiên cứu về chất độc Novichok. Anh nhấn mạnh Novichok chỉ có thể đến từ Nga. Dù vậy từ năm 1999, báo The New York Times tiết lộ Mỹ đã ký thỏa thuận với Uzbekistan về phá dỡ trung tâm thử nghiệm vũ khí hóa học Novichok của Liên Xô cũ ở Nukus.

Như vậy phương Tây đã biết đến Novichok từ 19 năm trước và chất độc Novichok trong vụ đầu độc Sergei Skripal chưa chắc có nguồn gốc từ Nga.

Có nguồn tin cho rằng Mỹ và Anh đã bỏ tiền xây dựng lại trung tâm thử nghiệm Novichok ở Nukus. Như vậy Mỹ cũng có thể sở hữu Novichok.

Cuối cùng, Sergei Skripal và con gái bị đầu độc cách căn cứ Porton Down chỉ 13 km. Đây là trung tâm nghiên cứu vũ khí hủy diệt hàng loạt lớn nhất ở Anh, chuyên sản xuất tác nhân thần kinh vào thời chiến tranh lạnh.

Báo The Guardian của Anh từng đưa tin căn cứ Porton Down nhiều lần bị lên án vì thử chất độc thần kinh trên người và tối thiểu đã có một người chết.

Lối vào căn cứ Porton Down, nơi từng sản xuất chất độc thần kinh - Ảnh: REX

Nhà báo Boris Yanunov dẫn nguồn từ một cựu điệp viên Nga giấu tên nhận xét: "Bạn có tin các điệp viên Nga thủ tiêu một điệp viên phản bội bằng chất độc thần kinh ngay cạnh căn cứ quan trọng của đối phương chuyên sản xuất chất độc giống như thế hay không? Cá nhân tôi không tin điều đó".

Năm 2004, các chuyên gia ở căn cứ Porton Down đã từng điều tra vụ ứng cử viên Tổng thống Viktor Yushchenko ở Ukraine bị trúng độc và kết luận Nga muốn ám sát ông này. Thế nhưng 14 năm trôi qua, phía Anh không cung cấp bằng chứng nào có giá trị.