Phóng to

Thòi lòi nướng muối ớt - Ảnh: H.Vũ

Thòi lòi còn gọi là phương ngư, thường sống ở các bãi bồi cạnh mé biển, nơi mắm, đước mọc ken dày. Mắt thòi lòi lồi như mắt tôm, miệng vuông, màu sắc, kỳ vi rất đẹp. Chúng thường làm hang rất sâu, khi có động chui xuống hang trú ẩn rất nhanh. Bà con vùng biển săn bắt thòi lòi bằng cách câu và đặt xà di.

Để câu thòi lòi, dân biển thường dùng cần câu cắm, móc mồi xong, thả lưỡi câu vào miệng hang chờ thòi lòi dính câu mới giật lên. Mỗi người có thể sử dụng nhiều cần cắm một lúc nhiều miệng hang. Nhưng cách bắt phổ biến và hiệu quả nhất là đặt xà di.

Xà di có hai loại. Một loại bện bằng lá dừa nước giống hình cái xà di đuổi chuột nhưng chỉ dài chừng ba tấc, một đầu to như miệng ống trúm (đường kính một tấc), đầu kia tóp lại để thòi lòi chui vào là không thể quay đầu ra. Một loại làm bằng lưới, cũng có kích thước tương tự nhưng dùng chỉ gân đan thành lưới.

Đợi lúc nước ròng, khi các bãi bồi lần lượt nhô lên các miệng hang, người dân tìm những hang có thòi lòi để úp miệng xà di vào. Cứ độ 20-30 phút thòi lòi sẽ tự động trồi lên và chui thẳng vào miệng xà di, có con to đến 150g. Bắt xong lại tìm hang khác. Một tay chuyên nghiệp thường sắm vài chục xà di, mỗi con nước có thể bắt 2-3 ký.

Thòi lòi biển mập ú, thịt nhiều. GS-TS Đỗ Tất Lợi, tác giả cuốn Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam cho biết thòi lòi lột da kho tộ thịt thơm mùi sữa rất ngon. Tại các quán ăn đặc sản ở Cà Mau thường có món canh chua thòi lòi, thòi lòi kho tiêu và khô thòi lòi trộn gỏi dưa leo hoặc xoài sống. Nhưng khách du lịch dã ngoại mê nhất món thòi lòi nướng ngoài trời, vừa ngon vừa hấp dẫn, ít món nào qua nổi.

Thòi lòi tươi sống rửa sạch, để nguyên con ướp gia vị hoặc muối ớt trước khi đem nướng. Có thể nướng vỉ hoặc xỏ lụi kiểu cá lóc nướng trui. Khi da thòi lòi vừa ửng vàng, bốc lên mùi thơm phức cũng là lúc sắp chín, cần thì bôi lên một lớp muối ớt hoặc mỡ hành để tăng thêm mùi vị giúp kích thích vị giác.

Với món thòi lòi nướng, nước chấm phải được chuẩn bị chu đáo và tinh tế. Có thể là nước mắm chua cay, mặn ngọt, nhưng trội hơn hết là nước mắm me thật cay, vừa ăn vừa hít hà. Muốn “bắt” nữa, có thể ăn chung với bún hoặc cuốn bánh tráng kèm rau tươi, ăn hoài không biết ngán.

Người Cà Mau xa quê lâu ngày thường nhớ đến món thòi lòi, món ăn gợi nhớ gợi thương với những ai từng trải qua một thời thơ ấu ở vùng biển đảo nơi cùng trời cuối đất.