Tiềm năng đá vôi trắng mở ra cơ hội cho lĩnh vực khai thác và chế biến mặt hàng có giá trị kinh tế cao.

Cùng với chính sách thu hút đầu tư của Nhà nước, Yên Bái đã tạo mọi điều kiện thuận lợi để các doanh nghiệp đến đầu tư khai thác, chế biến sâu các sản phẩm đá vôi trắng nhằm khơi dậy tiềm năng, nâng cao giá trị sản xuất công nghiệp, tăng thu ngân sách và tạo việc làm, thu nhập cho người lao động.

Đến nay, Yên Bái có 26 doanh nghiệp trong và ngoài nước được tỉnh và các cơ quan có thẩm quyền cấp 29 giấy phép khai thác.

Những doanh nghiệp đi vào sản xuất đều áp dụng công nghệ khá tiên tiến, từ khâu bốc, xúc, vận chuyển, nổ mìn đều đã được cơ giới hóa.

Doanh nghiệp khai thác, chế biến đá ốp lát đã dùng máy cắt bằng dây kim cương. Tổng công suất khai thác theo giấy phép là 2 triệu m³/năm đá ốp lát và 13,25 triệu tấn đá nghiền bột (tương ứng 6,91 triệu m³/năm).

Tổng sản lượng khai thác (năm 2013, 2014) là 52.984m³ đá block, 863.543m² đá xẻ ốp lát, 1.192.580 tấn đá bột nghiền.

Mặc dù công suất khai thác và chế biến của các doanh nghiệp còn thấp hơn nhiều so với năng lực nhưng các doanh nghiệp đã tạo công ăn, việc làm và thu nhập ổn định cho 1.300 lao động.

Các sản phẩm của các doanh nghiệp có mặt trong nhiều lĩnh vực chế biến như giấy, nhựa, sơn... và xuất khẩu sang nhiều thị trường quốc tế gồm Trung Quốc, Ấn Độ, Malaysia và một số nước khác.

Tổng doanh thu của các doanh nghiệp năm 2013 là trên 1.854,7 tỷ đồng; các khoản thuế và phí nộp trong năm 2013 là trên 77,8 tỷ đồng, năm 2014 là gần 91,25 tỷ đồng, chiếm tỷ trọng khoảng 10% tổng thu nội địa trên địa bàn Yên Bái.

Tại buổi gặp mặt các doanh nghiệp hàng đầu trong lĩnh vực khai thác và chế biến đá vôi trắng, do Cục Thuế Yên Bái tổ chức mới đây, rất nhiều ý kiến khá thẳng thắn của đại biểu các doanh nghiệp nói lên khó khăn và vướng mắc rất cần sự vào cuộc tháo gỡ của tỉnh, các bộ, ngành trung ương, thay vì áp giá tính thuế tài nguyên tại nơi tiêu thụ, ngành Thuế cần áp dụng giá tính thuế tài nguyên ngay tại nơi khai thác.

Lâu nay, các doanh nghiệp Yên Bái đều phải tính thuế tài nguyên tại nơi tiêu thụ (khi đó giá đã được đẩy lên khá cao bởi phải gánh thêm rất nhiều chi phí khác như vận chuyển, kiểm hóa, kho bãi...) và giá bán đã được điều chỉnh bởi thuế thu nhập doanh nghiệp và thuế VAT.

Thực tế cho thấy, đá hoa trắng chỉ chiếm một phần rất nhỏ trong tổng trữ lượng mỏ và nguyên liệu đá vôi trắng cũng làm ra nhiều sản phẩm khác nhau, trong đó hàng loại I có giá trị lớn cũng chỉ chiếm một tỷ lệ nhất định, sản lượng không nhỏ, còn lại là hàng loại II, loại III giá bán từ 250 nghìn đến 450 nghìn đồng/tấn.

Như vậy, cách áp giá để tính các khoản phí và thuế của Nhà nước đối với ngành hàng này là chưa phù hợp.

Một đại biểu nêu ý kiến, một lượng thải rất lớn trong quá trình khai thác đá vôi trắng đang nằm tại các khai trường. Đây là loại đá có độ cứng không đủ để làm đường giao thông nên giá trị rất thấp.

Tỉnh cần có chính sách phù hợp để các doanh nghiệp tận dụng làm nguyên liệu sản xuất xi măng nhằm tận thu nguồn khoáng sản, giảm thiểu tác hại đối với môi trường.

Nếu áp giá thuế tài nguyên cao như hiện nay thì không khuyến khích được doanh nghiệp và sẽ gây lãng phí lớn.

Các đại biểu bày tỏ sự lo ngại đối với sự tồn tại và phát triển của ngành nghề khai thác đá vôi trắng khi các hiệp định thương mại mà Việt Nam cam kết trong quá trình hội nhập sẽ có hiệu lực trong năm 2015 và 2016.

Bột đá của Malaysia với thuế xuất bằng 0% và lợi thế vận chuyển bằng đường biển sẽ chiếm lĩnh thị trường trong nước, đặc biệt là thị trường phía Nam nếu các doanh nghiệp Yên Bái không có giải pháp phù hợp và không nhận được sự quan tâm của tỉnh.