Nhiều nguy cơ rủi ro trong phát triển trí tuệ nhân tạo (AI) đã được các chuyên gia, đại diện doanh nghiệp đưa ra tại Hội thảo góp ý hoàn thiện dự thảo Luật Trí tuệ nhân tạo (AI), do Bộ Khoa học và Công nghệ, Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) tổ chức ngày 15-10 ở Hà Nội.

Sáu nhóm rủi ro lớn

Phát biểu tại hội thảo, ông Trần Văn Khải - Phó chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội - cho biết Việt Nam đứng thứ 3 Đông Nam Á về phát triển AI. Nhưng sự phát triển AI cũng tạo ra nhiều thách thức đạo đức và pháp lý nên việc ban hành ngay Luật Trí tuệ nhân tạo (AI) tại kỳ họp thứ 10 Quốc hội khóa XV (sẽ khai mạc vào cuối tháng 10-2025) là hết sức quan trọng, góp phần tạo nền tảng pháp lý phát triển AI.

Ông Khải khẳng định: "Điều quan trọng nhất là thúc đẩy cân bằng giữa quản lý và phát triển AI, theo đó những điều cấm phải thực sự tường minh, quy định về cơ chế thử nghiệm có kiểm soát phải rõ ràng để tạo không gian phát triển AI.

Tuy nhiên dự thảo Luật AI điều chỉnh một chủ thể vô hình, chúng ta không tiếp xúc được với AI nên sẽ tập trung quản lý những người, tổ chức sinh ra AI".

Cũng theo ông Khải, phát triển AI hiện nay có 6 nhóm rủi ro là: hành chính công, dữ liệu cá nhân, đạo đức và trách nhiệm, an toàn mạng, việc làm và lao động, giáo dục.

Nêu ý kiến tại hội thảo, luật sư Lê Xuân Lộc chia sẻ xu thế của thế giới là bảo vệ sự phát triển AI nhưng tôn trọng chủ thể quyền trong phát triển AI. Mọi ứng dụng AI phải tôn trọng quyền sở hữu trí tuệ.

Tạo không gian phát triển AI

Góp ý dự thảo Luật AI, luật sư Nguyễn Tuấn Linh, Công ty luật quốc tế BMVN, cho rằng chúng ta đang có cơ hội rất lớn trong phát triển AI nên luật cần xây dựng dựa trên cách tiếp cận công bằng, cởi mở, tránh quy định quá nặng nề, hạn chế sự phát triển AI. Việc đánh giá rủi ro từ AI cần dựa trên tiêu chí rõ ràng, khách quan và theo chuẩn quốc tế.

Theo ông Linh, các hành vi bị cấm theo điều 14 dự thảo Luật AI quá rộng, phải làm rõ, thu hẹp phạm vi cấm. Ngoài ra, việc phân loại AI rủi ro cao như khoản 1 điều 15 dự thảo luật cũng quá rộng, chủ sở hữu các nền tảng AI khó đánh giá hết được rủi ro do người sử dụng tạo ra. Vì vậy, cần có quyền miễn trừ rõ ràng với chủ sở hữu nền tảng AI.

Cùng quan điểm, ông Nguyễn Minh Đức, chuyên gia từ Hội đồng Kinh doanh Hoa Kỳ - ASEAN, khuyến nghị nên bổ sung quyền miễn trừ trách nhiệm cho nhà phát triển AI trong trường hợp nhà phát triển đã thực hiện đầy đủ trách nhiệm theo quy định của luật. Điều này tốt cho những người phát triển AI vì mục đích cộng đồng.

Ngoài ra, ông Đức cũng chỉ ra bất cập trong việc quy định doanh nghiệp nước ngoài phát triển AI tại Việt Nam phải đăng ký, chịu sự quản lý của cơ quan chức năng trong nước. Điều này có thể dẫn tới hệ quả các nhà phát triển nước ngoài bỏ qua thị trường Việt Nam. Do đó, chỉ nên áp dụng quy định này trong một số trường hợp người sử dụng nền tảng lớn, có rủi ro cao.

Là người đang triển khai AI trên thực tế, ông Trần Văn Trí, Giám đốc truyền thông Công ty Luatvietnam.vn, đề xuất bổ sung 4 nhóm vấn đề vào dự thảo Luật AI, đó là quy định rõ hơn quyền lợi, trách nhiệm của bên phát triển AI.

Thứ hai, việc gắn nhãn các sản phẩm do AI tạo ra phải quy định rõ hơn về phạm vi, mức độ phải gắn nhãn. Với những nội dung AI tạo ra quá đơn giản, chỉ là trợ lý cho con người, con người vẫn quyết định chính thì xem lại việc có cần thiết gắn nhãn không.

Thứ ba, hệ thống trí tuệ nhân tạo rủi ro cao phải được đánh giá khi sử dụng.

Thứ tư, nội dung AI đưa ra, tri thức không phải của AI mà luôn gắn với một chủ thể nào đó nên cần quy định chi tiết việc dẫn nguồn hay không để tránh xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ.

Ngăn AI 'xài chùa' nội dung

TTCT - Các nền tảng AI đang "cào" thông tin miễn phí trên Internet để giải đáp mọi thắc mắc của người dùng. Chủ sở hữu những nội dung số ấy đang chống lại và tìm kiếm một mô hình công bằng hơn.