Theo báo cáo của VCCI, nếu như năm 2002 VN mới có 63.000 doanh nghiệp thì từ khi có Luật doanh nghiệp đến nay, tổng số đã có trên 694.000 doanh nghiệp thành lập. Tuy nhiên, tính đến ngày 31-12-2012, VN chỉ còn 312,6 ngàn doanh nghiệp đang hoạt động.

Không lớn nổi!

Đáng bàn là trong giai đoạn 2002-2011, báo cáo của VCCI nêu xu hướng tỉ trọng doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ ngày càng tăng và VN đang đứng trước thực tế thiếu hụt doanh nghiệp có quy mô vừa khi loại hình này chỉ chiếm 2,1% trong tổng lao động toàn quốc.

Để đánh giá khả năng “lớn lên” của doanh nghiệp VN, nhóm nghiên cứu đã theo dõi các doanh nghiệp có quy mô nhỏ từ năm 2002 và nhận thấy thực trạng đáng buồn: 2/3 số doanh nghiệp không thể lớn lên nổi. Trong đó, có 44,7% giữ nguyên quy mô nhỏ trong suốt 10 năm được theo dõi. 1/3 doanh nghiệp còn lại có thay đổi quy mô thì thực chất VCCI cho biết có tới 18,2% đã… quay trở lại quy mô siêu nhỏ, tức thụt lùi. Chỉ có 8,74% doanh nghiệp nhỏ phát triển thành doanh nghiệp có quy mô vừa và chỉ 6,55% thành quy mô lớn.

Doanh nghiệp quy mô vừa cũng trong tình cảnh có… xu hướng nhỏ đi. Cụ thể, VCCI cho biết có đến 38,7% doanh nghiệp vừa đã chuyển thành doanh nghiệp nhỏ và 5,12% thậm chí bị chuyển thành doanh nghiệp siêu nhỏ. Chỉ có khoảng 27% doanh nghiệp vừa năm 2002 lớn lên thành doanh nghiệp quy mô lớn năm 2011. Như vậy, cũng có tới 2/3 doanh nghiệp vừa giữ nguyên quy mô, nhỏ đi và chỉ có gần 1/3 là lớn lên.

Báo cáo của VCCI cũng chỉ rõ quy mô bình quân của doanh nghiệp về lao động cũng đang thu hẹp dần. Cụ thể, lao động bình quân đang là 74 người/doanh nghiệp năm 2002 đã giảm chỉ còn 34 lao động năm 2011. Đặc biệt, VCCI nêu chi tiết đã có sự bất đối xứng khi quy mô bình quân của doanh nghiệp ngoài nhà nước đang từ 31 lao động/doanh nghiệp đã giảm chỉ còn 22 lao động năm 2011. Trong khi đó, khu vực doanh nghiệp nhà nước lại tăng từ 421 lao động/doanh nghiệp năm 2002 lên tới 490 lao động/doanh nghiệp năm 2011. Trong khi đó, quy mô lao động của khối FDI vẫn khoảng 300 lao động/doanh nghiệp. Thực tế khảo sát, VCCI cho biết có tới 94,3% doanh nghiệp quy mô nhỏ là ở khu vực ngoài nhà nước. “Đây là điểm đáng lưu ý đối với các nhà hoạch định chính sách để hỗ trợ các doanh nghiệp nhỏ, siêu nhỏ vốn chưa được quan tâm đúng mức thời gian qua” - báo cáo VCCI viết.

Cần giúp doanh nghiệp bớt lỗ

Báo cáo VCCI nêu năm 2001 là năm thật sự khó khăn và chứng kiến số doanh nghiệp lỗ tăng vọt. Như trong ngành quảng cáo, số doanh nghiệp lỗ từ 7,6% các năm trước đã tăng lên 51% năm 2011. Doanh nghiệp xúc tiến thương mại đang có tỉ lệ thua lỗ từ 18% tăng vọt lên 58%. Ngay ngành bán lẻ thực phẩm, đồ uống tưởng đỡ hơn nhưng thực tế cũng có tỉ lệ doanh nghiệp thua lỗ tăng từ 30,6% lên trên 47%.

Trước thực trạng số doanh nghiệp đăng ký với quy mô ngày càng nhỏ đi và hiện tượng doanh nghiệp giải thể, ngừng hoạt động lớn trong 2012, VCCI cho rằng thực tế đã đặt ra nhiều vấn đề với chính sách phát triển doanh nghiệp. Báo cáo của VCCI đề xuất hàng loạt chính sách, trong đó nêu cần tăng hỗ trợ khởi nghiệp bởi hiện nay giảm thuế thu nhập doanh nghiệp, giảm lãi cho vay, củng cố quỹ bảo lãnh tín dụng để giúp doanh nghiệp nhỏ và vừa tiếp cận vốn dễ dàng hơn…