Phóng to

Vẫn còn nhiều du khách chưa ứng xử đúng với bia tiến sĩ Văn Miếu - Ảnh: Thân Hoàng

Văn Miếu đón bằng công nhận di sản tư liệu thế giớiTrăm năm bia đá thì mòn...Chiêm ngưỡng bia ai cũng rung động Đề cử 82 bia Văn Miếu là Di sản tư liệu thế giới

- Sau khi nơi đây vừa đón nhận bằng công nhận 82 bia đá các khoa thi tiến sĩ triều Lê - Mạc (1442 - 1779) là di sản tư liệu thế giới của UNESCO (ngày 7-4), đề án bảo vệ 82 bia đá này đang được hoàn thiện gấp rút để dự kiến trình lên TP Hà Nội trước tháng 10-2010.

Hiện nay, các đầu rùa trong Văn Miếu đều trở nên nhẵn bóng. Hơn chục năm trước khi tục xoa đầu rùa chưa phổ biến, những đầu rùa hầu như không bị ăn mòn. Hàng trăm năm, cả bia đá và đầu rùa đều vẫn vẹn nguyên, vậy mà dưới tác động của con người, chỉ hơn chục năm đã như vậy rồi.

* Thực trạng nào khiến ông lo âu về việc bảo tồn?

- Ý thức văn hóa đã bị át đi bởi sự... mê tín. Tục xoa đầu rùa đã ăn sâu vào tiềm thức của hầu hết người dân Việt Nam, nhất là các em học sinh sinh viên.

Vào mỗi dịp lễ tết, thi cử lượng khách tham quan rất đông, chúng tôi phải huy động hàng chục tình nguyện viên đứng cạnh các bia đá nhắc nhở mọi người không được xoa đầu rùa nhưng có nhiều du khách, đặc biệt là các em học sinh, sinh viên Việt Nam, vẫn tìm mọi cách để xoa đầu rùa.

"Việc bảo tồn 82 bia tiến sĩ Văn Miếu hiện nay khó khăn hơn trước rất nhiều. Thời tiết, nắng mưa, sự ăn mòn của thời gian trở thành thứ yếu vì không tác động trực tiếp. Các tác động trực tiếp từ bàn tay con người mới là vấn đề cấp bách lúc này"

Tôi còn nhớ mãi một câu chuyện xảy ra vào dịp tết năm ngoái. Có một em học sinh cứ nằng nặc đòi xoa đầu rùa vì em chuẩn bị thi. Nhưng tình nguyện viên của Văn Miếu đứng cạnh rất nghiêm khắc. Em này đã nài nỉ, xin được đến gần để đặt tiền lên mình rùa. Nhưng khi đặt được tiền lên rồi, em đã tranh thủ xoa đầu rùa trước sự ngỡ ngàng của du khách nước ngoài. Sau đó một du khách nước ngoài đã quay một đoạn phim và gửi cho chúng tôi. Lúc đó quả thật chúng tôi thấy dở khóc dở cười.

Đáng buồn hơn, có nhiều du khách đến Văn Miếu tham quan nhưng chưa hiểu giá trị của di sản này nên vẫn tồn tại những hình ảnh thiếu mỹ quan như... ngồi lên đầu rùa để nghỉ ngơi, chụp ảnh; chất đồ đạc, xếp tiền lên mình rùa để cầu may.

* Trao đổi với Tuổi Trẻ trước đây về giải pháp tích cực để bảo vệ bia đá, bà Phạm Thu Hằng - phó giám đốc khu di tích Văn Miếu - Quốc Tử Giám - từng nói “không phải làm hàng rào vẫn tốt hơn”. Vậy hiện Trung tâm Hoạt động văn hóa khoa học Văn Miếu - Quốc Tử Giám đã có phương án gì hữu hiệu?

- Trước đây, chúng tôi từng làm hàng rào bảo vệ nhà bia bằng các cột inox và dây xích sắt nhưng hiệu quả mang lại cho thấy là không khả thi. Nó chỉ có tác dụng với những người có ý thức mà thôi. Hơn nữa về mặt thẩm mỹ thì loại rào này bị nhiều người phản đối vì nhìn rất thiếu thiện cảm... Hiện chúng tôi đang xây dựng đề án bảo vệ 82 bia đá này, cũng như bảo tồn chung đối với quần thể Văn Miếu với hai phương án.

Phương án thứ nhất là làm vách kính chịu lực, trong suốt bao quanh các tấm bia. Lớp kính này sẽ dày 1,5-2cm. Như vậy khách tham quan sẽ chỉ đứng từ xa để chiêm ngưỡng các cụ rùa. Tuy nhiên, phương án này có nhiều nhược điểm như: giảm hiệu quả phục vụ đối với những người yêu thích, muốn tìm hiểu về di tích một cách thật sự; nhiều khách tham quan sẽ bị hẫng vì trên bia đá có những hình khắc trang trí sinh động, có những thông tin về lịch sử, văn hóa, mỹ thuật quý giá phục vụ công việc học tập và nghiên cứu; vách kính này cũng có nguy cơ phá vỡ sự hài hòa về kiến trúc cổ kính của di sản.

Chính vì vậy chúng tôi đã tính đến phương án thứ hai là làm lan can bằng gỗ lim, có trang trí hoa văn, họa tiết cổ hợp với thẩm mỹ chung của Văn Miếu. Đề án đang được gấp rút hoàn thiện.