Ngày 16-12, trao đổi với Tuổi Trẻ, đại biểu Quốc hội Nguyễn Quang Huân, Ủy viên Ủy ban Khoa học - Công nghệ và Môi trường của Quốc hội, cho rằng nếu chỉ có rác thải xây dựng (gạch, cát, đá thừa bỏ đi) đã phân loại, nghiền sẽ trở thành vật liệu san lấp, tuy nhiên những nơi đó phải được cho phép và không gây hại cho môi trường.

Rác thải phát sinh trong quá trình xây dựng chưa phân loại, còn lẫn vật liệu thải bỏ như dầu máy, giẻ lau dầu, bã sơn nước, bông thủy tinh, bóng đèn huỳnh quang... nếu san lấp xuống đất có khả năng gây ô nhiễm cao, tác động đến môi trường lâu dài.

"Gây ra hệ lụy về môi trường lâu dài, rất khó khắc phục"

Qua điều tra của Tuổi Trẻ, rác khi bị chôn lấp xuống đất nông nghiệp, đất công, ao hồ, bờ bãi của dòng sông sẽ rất nguy hiểm vì các chất thải có trong rác sẽ ngấm vào lòng đất, môi trường nước.

"Khi chất thải bị chôn xuống lòng đất, bờ bãi của dòng sông hay khu ruộng nào đó ô nhiễm sẽ lan rộng chứ không chỉ giới hạn nơi đổ thải", ông Huân nói. Ngoài ra, theo ông, rác thải có lẫn nhựa mà chôn lấp xuống đất có loại phải vài trăm năm đến cả ngàn năm mới có thể phân hủy. Ông Huân cho rằng cơ quan công an cần vào cuộc làm rõ dấu hiệu của hành vi hủy hoại môi trường.

"Như Tuổi Trẻ điều tra thì đây là hành vi có dấu hiệu cố tình làm sai, cố tình thải các chất độc hại ra môi trường sống ảnh hưởng đến cộng đồng. Cơ quan công an cần vào cuộc điều tra làm rõ, nếu có căn cứ thì nên xem xét truy cứu trách nhiệm hình sự", ông Huân bày tỏ.

Theo ông, đối với các dự án lớn phải đánh giá tác động môi trường (ĐTM) trước khi triển khai, trong ĐTM có cả nội dung xử lý rác thải phát sinh trong hoạt động xây dựng. Tuy nhiên, hiện nay vẫn chưa có quy định khâu giám sát môi trường tại công trường của dự án. 

"Trong lúc thi công chỉ mới có tư vấn giám sát xây dựng chứ chưa có giám sát môi trường để khi phát hiện việc đổ thải không đúng thì báo lên chủ đầu tư hoặc cơ quan chủ quản đầu tư để xử lý, ngăn chặn kịp thời", ông Huân cho biết thêm.

Đồng quan điểm với ông Huân, PGS.TS Bùi Thị An - đại biểu Quốc hội khóa XIII, Viện trưởng Viện Tài nguyên - Môi trường và Phát triển cộng đồng - nói nhiều ý kiến cho rằng "đất nông nghiệp bỏ hoang san lấp làm kho bãi cho thuê sẽ không lãng phí tài nguyên là một suy nghĩ rất sai lầm vì đất có mục đích sử dụng, không được phép làm trái mục đích".

Ở một số nơi có hiện tượng ruộng bị bóc hết lớp đất màu rồi nhồi rác thải xuống chôn lấp như người dân phản ánh, theo bà An, là hành vi không thể chấp nhận được vì vừa mất đất sản xuất vừa hủy hoại tài nguyên. Hay bờ bãi của dòng sông bị đổ thải cũng vậy ảnh hưởng rất lớn đến thoát nước, cản trở dòng chảy, làm cho ô nhiễm ngày một trầm trọng phức tạp hơn.

Vậy nên, theo bà An, cần phải xử lý nghiêm để răn đe, không để tái diễn những hành vi có dấu hiệu hủy hoại môi trường sống. 

Theo bà An, ở những tỉnh thành lớn, quá trình đô thị hóa cao nên sẽ phát sinh rất nhiều rác thải xây dựng, tuy nhiên công tác quản lý có phần chưa tốt, dấu hiệu buông lỏng quản lý đã dẫn đến nạn đổ thải diễn ra bừa bãi. 

"Đặc thù rác thải xây dựng rất nặng, cồng kềnh nếu không phân loại thì tái chế rất khó. Không quản lý chặt từ khâu phân loại, thu gom đến quy hoạch các điểm tập kết để trung chuyển đưa đi tái chế theo quy định thì nạn đổ trộm, san lấp trái phép sẽ tiếp tục tái diễn gây ra hệ lụy về môi trường lâu dài, rất khó khắc phục", bà An bày tỏ.

Giám đốc công ty môi trường không thể đổ thừa cho tài xế

Trao đổi với Tuổi Trẻ, đại biểu Quốc hội Phạm Văn Hòa cho rằng giám đốc các công ty môi trường không thể đổ thừa cho tài xế như bài báo đã phản ánh. 

Theo ông, khi công ty môi trường ký hợp đồng với các nhà thầu xây dựng thì phải có trách nhiệm mang rác đi xử lý, chôn lấp, tái chế đúng quy định. Nhưng nhiều xe rác không đến những địa điểm đã ký kết như trong hợp đồng với nhà thầu xây dựng thì lỗi chính thuộc về các công ty môi trường. 

"Giám đốc không thể đổ thừa cho tài xế, vì tài xế là người của công ty. Công ty phải chịu trách nhiệm hoàn toàn về việc này. Các cơ quan chức năng cần vào cuộc làm rõ, có xử lý nghiêm túc để không còn diễn ra tình trạng này nữa", ông Hòa nhấn mạnh.

Ngoài ra theo ông Hòa, với rác thải từ công trường xây dựng, ngoài trách nhiệm của đơn vị thu gom vận chuyển thì chủ đầu tư, nhà thầu hoặc chủ nguồn thải cũng phải có trách nhiệm quản lý, giám sát, hậu kiểm chặt chẽ. 

Qua sự việc này cần có sự vào cuộc quyết liệt, giám sát của cơ quan nhà nước để xử lý dứt điểm "góc khuất" của hoạt động phân loại, vận chuyển, xử lý rác thải xây dựng.

Giáo sư Vũ Trọng Hồng, chuyên gia ngành thủy lợi (nguyên Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thông, nay là Bộ Nông nghiệp và Môi trường), cho rằng đây là hành vi cần phải lên án và xử lý nghiêm. 

"Dùng rác thải xây dựng để san lấp bờ bãi của dòng sông không chỉ vi phạm Luật Bảo vệ môi trường mà vi phạm nghiêm trọng Luật Đê điều. Từ bờ bãi đến lòng sông là tuyến thoát lũ nên luật đã nghiêm cấm san lấp cũng như làm các công trình cản trở dòng chảy. Khi nước lũ dâng cao mà có những vật cản thì sẽ gây nguy hiểm cho cả hệ thống đê. 

Quy định bảo vệ các dòng sông, trong đó đặc biệt là các dòng sông lớn, đã có từ những năm 1954 - 1955, tôi rất bất ngờ vì đến nay vẫn còn những hành vi gây nguy hại như vậy ngay tại Hà Nội", ông Hồng nói.

Sông Đáy ngoài cung cấp nước tưới, tiêu thoát nước cho Hà Nội và Ninh Bình, thì theo ông Hồng, có nhiệm vụ rất quan trọng là cắt lũ sông Hồng để bảo vệ Hà Nội mỗi khi nước từ thượng nguồn đổ về. Theo ông Hồng, trước đây có khu chứa lũ sông Hồng ở Phú Thọ, nhưng nơi này đã chuyển đổi thành các khu sản xuất, trồng trọt, chăn nuôi, làm nhà... nên bờ bãi của sông Đáy lại càng có vai trò quan trọng hơn.

"Vừa qua những trận mưa cực đoan sau bão đã khiến mực nước trên các dòng sông dâng cao, trong đó có sông Hồng, thì sông Đáy làm nhiệm vụ cắt lũ. Vậy nên việc "bức tử" bờ bãi của sông Đáy hay đổ thải ra bãi bồi sông Hồng là không thể chấp nhận được, là điều cấm kỵ. Cơ quan quản lý đê điều phải đi kiểm tra và yêu cầu khôi phục nguyên trạng ngay. Qua đó cũng nên xem xét trách nhiệm người được giao quản lý có hoàn thành nhiệm vụ hay không", ông Hồng đề nghị.

Phóng viên Tuổi Trẻ theo chân xe đổ rác xây dựng: 'Xé nhỏ' san lấp ao, lấp cả bờ bãi dòng sông

Phóng viên Tuổi Trẻ lần theo các chuyến xe rác xây dựng từ nội đô, phát hiện rác bị đổ trộm, san lấp ruộng, ao hồ, bờ sông trái quy định, gây lo ngại môi trường.