Phóng to

Kiến trúc sư Nguyễn Vĩnh Tiến, tác giả ca khúc Bà tôi

TTO - Bà tôi - ca khúc của tháng trong Chương trình Bài bát Việt số tháng 7 (sẽ trao giải vào tối nay 28-8) với tên tác giả là kiến trúc sư Nguyễn Vĩnh Tiến - một “tay ngang” về âm nhạc có phải là trường hợp độc đáo trong việc sáng tác ca khúc đối với Bài hát Việt 2005 nói riêng và âm nhạc Việt Nam nói chung?

Bà tôi - ấn tượng sau Bài hát Việt số tháng 7

Người chăm theo dõi Đồng hành cùng Bài hát Việt - vốn luôn "sát cánh" với chương trình chính Bài hát Việt 2005 - đều nhận thấy ca khúc Bà tôi luôn ở vị trí cao, có tuần, người dẫn chương trình cho biết, Bà tôi đứng đầu trên cả hai hệ thống bình chọn (trên website chương trình và qua điện thoại).

Ngay trong đêm diễn tại Cung Văn hóa Hữu nghị Hà Nội, theo ghi nhận, đông đảo khán giả bày tỏ ấn tượng đối với ca khúc Bà tôi (Ngọc Khuê thể hiện, Phan Cường phối khí) bên cạnh một số ca khúc khác để lại dấu ấn như Giấc mơ của tôi (Phương Anh thể hiện, Anh Quân sáng tác, phối khí), Đôi mắt em (Mỹ Linh thể hiện)... Riêng Bà tôi, không có gì đáng ngạc nhiên khi ngay sau chương trình tháng 7, ca khúc này và tác giả của nó trở thành tâm điểm của dư luận.

Trong số những thông tin về Bà tôi, có một bài viết đáng lưu ý của nhạc sĩ Nguyễn Cường trên báo Thanh Niên. Sau hai ca khúc Hồ trên núi và Hò kéo pháo thì Bà tôi là ca khúc thứ ba thôi thúc Nguyễn Cường cầm bút để viết ra giấy những cảm xúc của mình, vì "khi ngheBà tôicủa tác giả Nguyễn Vĩnh Tiến, trong tôi dậy lên một cảm xúc lạ lùng".

Sau đó không lâu, trên Thể thao - Văn hóa, một tác giả cho rằng: "Tác giả bài hát (Bà tôi - NV) không biết viết một nốt nhạc! Nói đúng hơn, ca khúc Bà tôi được tác giả của nó hát lên theo cảm hứng tự do của mình giống như lối hát đồng dao, và được hợp đồng với một nhạc sĩ (không tên tuổi) ghi lại và chỉnh sửa cho đúng các quy tắc âm nhạc". Cũng trong bài viết ngắn này đã đưa thông tin Bà tôi được chọn là Ca khúc của tháng.

Tuy nhiên, theo thông tin từ BTC Bài hát Việt 2005, ca khúc Bà tôi"là một trong những bài đáng chú ý". Như vậy, vấn đề bỗng chốc không chỉ dừng lại ở "hiện tượng một bài hát": Bà tôi có xứng đáng là ca khúc được yêu thích, ca khúc chất lượng nhất trong một liveshow âm nhạc, tác giả ca khúc có biết nhạc lý hay không?...

Nhìn rộng ra còn là vấn đề: tại sao công chúng yêu thích Bà tôi, có hay không hiện tượng "mang danh nghĩa tác giả ca khúc mà không biết nhạc" trong đời sống âm nhạc Việt Nam hiện nay; ý nghĩa, giá trị đích thực và những chuyện hậu trường của những sản phẩm âm nhạc có giải thưởng qua các cuộc thi, các chương trình tôn vinh, trao tặng là gì?...

Để góp phần giải đáp một số băn khoăn, thắc mắc, chúng tôi đã trò chuyện với những người có liên quan.

Trò chuyện với Nguyên Vĩnh Tiến

Phóng to

Ca khúc Bà tôi của Nguyễn Vĩnh Tiến có những câu ấn tượng: “Bà tôi đưa tôi ra đầu làng/ Một mình bà đội cả trời nắng to/ Chiều nay tôi đưa bà ra đầu làng/ Đầu làng mình chợt nổi trận gió to…”

* Thông tin ca khúc Bà tôi của anh được Hội đồng thẩm định Bài hát Việt tháng 7 chọn là Ca khúc của tháng đến với anh như thế nào?

- Đến qua điện thoại của bạn bè tôi, ở khắp các tỉnh. Đến từ một người bán rau ngay đầu chợ nhà tôi. Đến từ các giám đốc doanh nghiệp là đối tác của tôi. Thậm chí đến từ những cậu bé 9X - là bạn thân của tôi - suốt ngày mê mải chơi games và chat.

* Nếu vậy, anh có tin đến Chương trình Bài hát Việt tháng 8 này, anh sẽ bước lên bục nhận không chỉ giải thưởng Ca khúc của tháng mà còn thêm giải kép bài hát được khán giả lựa chọn qua website chương trình và qua điện thoại?

- Tôi không tin chắc vì điều đó nằm ngoài tầm kiểm soát của tôi và mọi thứ đều có thể thay đổi vào giờ chót. Điều quan trọng là thông qua Bài hát Việt 2005, tác phẩm của tôi đã đến được với mọi người.

* Còn những tác phẩm tiếp theo, anh sẽ công bố là gì vậy?

- Hiện tôi có gần 100 tác phẩm âm nhạc ở mọi thể loại: Dân gian hiện đại, Blue, Rock, Jazz, Hip hop... Đó là một khối lượng tôi đã tích lũy và sáng tạo trong gần 20 năm trời, hay nói thật chính xác là... 32 năm (bằng tuổi tôi). 12 tổi là cái mốc ca khúc đầu tiên. Thế còn ở lứa tuổi nhỏ hơn thế tôi có một quá trình tích lũy hỗn độn và đầy cảm xúc về thế giới xung quanh!

* Dùng từ như anh thì những thể loại anh sáng tác cũng có thể gọi là... "hỗn độn" với đủ rock, rap, jazz?

- Những thể loại tôi nói là tạm mặc cho chúng những cái áo theo tính chất phân loại thông thường. Nhưng quả thật, những sáng tác của tôi sẽ có những đời sống riêng và sức vóc riêng bên ngoài các thể loại. Tôi là người không ủng hộ việc phân loại thuần túy và thô giản.

* Anh nói Bà tôi được công chúng đón nhận vì anh với tư cách là tác giả đã "tìm ra được cơn khát của công chúng". Nếu anh đã "đọc" được công chúng thì gần 100 bài hát anh đang có, coi như chắc chắn sẽ được người nghe nhạc yêu thích?

- Tôi cho rằng cái hay luôn luôn có nguy cơ bị phân loại và đó là điều hiển nhiên cho việc hình thành các nhánh công chúng âm nhạc khác nhau. Và điều này phản ánh quyền tự do lựa chọn của người nghe. Vì vậy, với những tác phẩm về sau tôi cũng không dám chắc rằng nó hay cho tất cả mọi người, nhưng tôi tin nó sẽ đáp ứng được cơn khát của từng nhóm công chúng.

* Anh là người "đa nghề", "đa việc", không chỉ là nhà kiến trúc sư, anh còn là nhà thơ với một số tác phẩm đã được xuất bản, và còn làm nhiều công việc khác nữa?

- Tâm trí và trách nhiệm của tôi trong những năm gần đây dành đến 90% cho công ty (vai trò giám đốc - NV chú thích) và gia đình. Nghề kiến trúc sư đang thâu tóm tôi. Thỉnh thoảng lúc "nông nhàn" tôi viết, hoặc tôi "chế tạo" bài hát. Tôi muốn mang theo hành trang cho mình đó là tự do sáng tạo và tinh thần chuyên nghiệp trọng việc tạo ra các sản phẩm, bất kể đó là sản phẩm gì và có ích cho mọi người.

* Nếu ra album như anh đang dự định, vai trò của anh là gì trong album đó?

- Là tác giả - người viết ca khúc. Và tôi sẽ hợp tác với những người giỏi nhất và thích hợp nhất trong các lĩnh vực liên quan từ thu âm đến phối khí và ca sĩ thể hiện.

Người trong nghề nghĩ về "hiện tượng Bà tôi"

Trong cuộc trả lời phỏng vấn, Nguyễn Vĩnh Tiến nói "Đừng tin vào những lời đồn đại" khi chúng tôi hỏi trực diện: "Anh có biết nhạc hay không?". Khi Nguyễn Vĩnh Tiến vào TP.HCM để chuẩn bị nhận giải, chúng tôi tiếp tục “truy” tiếp câu hỏi này và anh cũng chỉ nói: “Tôi đến với âm nhạc từ bé và đó là sự thật hiển nhiên mà có người không hiểu hoặc đã cố tình không hiểu!”. Tuy nhiên, anh lại không đưa ra câu khẳng định chắc chắn mình có biết nhạc hay không và khả năng âm nhạc đến mức độ nào, khiến cuộc phỏng vấn bị bỏ lửng.

Trong bài viết với rất nhiều xúc cảm cùng Bà tôi của Nguyễn Vĩnh Tiến, nhạc sĩ Nguyễn Cường đã nhận xét: "Nếu xét một cách kỹ lưỡng và xét nét, nhiều chỗ trọng âm rơi không đúng, kỹ thuật còn có những chỗ chưa phải là chuẩn. Nhưng, ca khúc Bà tôi lại gần như "vượt khung", vượt qua hết rào cản của kỹ thuật để chiến thắng bằng cảm xúc rất lớn của tác phẩm".

Trao đổi với Đỗ Bảo - nhạc sĩ đã nhiều lần xuất hiện trên Bài hát Việt với nhiều thành công được ghi nhận, đặc biệt sau khi nghe tin Nguyễn Vĩnh Tiến có ý định mời anh phối khí cho một album nhạc của mình - Đỗ Bảo nói: "Nguyễn Vĩnh Tiến không phải dân học nhạc, không phải không biết gì về nhạc, nhưng trình độ tới đâu thì tôi không biết thế nào... Tôi không tin không biết nhạc lại có 100 ca khúc. Nếu làm ca khúc với việc sáng tạo nên giai điệu trên phần lời theo kiểu chứa nhiều ngẫu hứng thì cũng không phải chuyện lạ hay khó khăn. Làm ra tổng thể ca khúc mới là khó, mới thể hiện rõ...

Ví dụ, nếu một người nghĩ ra giai điệu rồi đọc lại ca khúc nhưng không chuẩn, thừa khổ hay nhịp không khớp, phải nhờ người nắn lại, ký âm giùm thì như thế có người đồng sáng tác. Điều này giống như tôi nói ý tưởng của tôi để anh vẽ thì bức tranh đó ai là người vẽ, ai là người đề xuất ý tưởng. Người có ca khúc, kể cả người được gọi là nhạc sĩ bây giờ, không phải hiếm người không biết nhạc chứ không phải không có! Chính vì thế, một chương trình tiếp nhận bài hát mới, tác giả mới như Bài hát Việt cũng cần phải lường đến điều này...".

Đỗ Bảo cũng cho biết, với album của Nguyễn Vĩnh Tiến hai người mới gặp nhau trao đổi, trò chuyện một lần và Đỗ Bảo chưa có ý định sẽ cộng tác trong vai trò phối khí hay không.

Gần đến ngày Bài hát Việt 2005 - chương trình với nhiều nét mới của VTV3 với việc đã giới thiệu đến khán giả cả nước rất nhiều tác giả mới, ca khúc mới, nhiều phong cách lạ - công bố kết quả liveshow tháng 7, chúng tôi đã gặp một đại diện của BTC và đặt câu hỏi mà rất nhiều bạn đọc quan tâm: "Giả sử xác định được một người gửi bài hát tham gia Chương trình không biết nhạc, BTC sẽ xử lý thế nào? Ca khúc đó có được công nhận hay không?". Người được đặt câu hỏi đã từ chối trả lời và giới thiệu người phỏng vấn gặp người khác. Như vậy đã có hai cuộc phỏng vấn bị bỏ lửng!

Một tác phẩm hay - kết quả làm việc cuối cùng của người sáng tác - gặp rắc rối ngay sau khi tác phẩm bước ra tranh tài cùng các tác phẩm khác và khi chưa kịp lên bục nhận giải. Có lẽ Chương trình Bài hát Việt cũng nên có những thông tin với khán giả về sự việc “bất ngờ trở nên ầm ĩ” này.