Thủ tướng VN Nguyễn Xuân Phúc, Thủ tướng Trung Quốc Lý Khắc Cường, Thủ tướng Lào Thongloun Sisoulith và Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte tại buổi chụp ảnh chung ngày 7-9 ở Vientiane - Ảnh: Reuters

Theo Reuters ngày 8-9, trong phiên làm việc với các lãnh đạo thành viên ASEAN, thủ tướng Trung Quốc thừa nhận: “Các quốc gia trong khu vực là những bên hưởng lợi nhiều nhất nếu giữ được hòa bình ở Biển Đông”.

Nhưng ông cũng nhấn mạnh: “Lịch sử và thực tế nhiều lần cho thấy khu vực Biển Đông chỉ có được hòa bình và ổn định lâu dài khi các quốc gia trong khu vực tự giải quyết vấn đề này với nhau”.

Trong bản thông cáo do bộ Ngoại giao Trung Quốc phát đi sau đó vào tối muộn ngày 7-9, phía Trung Quốc cho biết thủ tướng Lý khẳng định sẵn sàng làm việc với các quốc gia ASEAN để “xóa tan sự can thiệp… và cùng nhau giải quyết vấn đề Biển Đông”.

Theo Reuters, sự can thiệp mà ông Lý nói đến là muốn ám chỉ sự can thiệp từ Mỹ, Nhật…

Trong khi đó, Hội nghị cấp cao ASEAN tại Lào đã ra Tuyên bố Chủ tịch của Hội nghị cấp cao 28 - 29. Đặc biệt nội dung tuyên bố có một phần riêng về Biển Đông, nằm trong mục "Các vấn đề khu vực và quốc tế".

Đây là một điểm rất đáng chú ý bởi ngay trước hội nghị đã có không ít đồn đoán về việc các lãnh đạo ASEAN sẽ khó nêu vấn đề tranh chấp Biển Đông trong chương trình nghị sự lần này.

Trong phần tuyên bố liên quan Biển Đông, các nhà lãnh đạo ASEAN tiếp tục bày tỏ quan ngại sâu sắc về các diễn biến gần đây và đang diễn ra, đồng thời ghi nhận quan ngại của một số lãnh đạo về việc tôn tạo, bồi đắp và sự gia tăng các hành động ở khu vực, làm xói mòn lòng tin, gia tăng căng thẳng và có thể gây phương hại tới hòa bình, an ninh và ổn định ở khu vực; tái khẳng định tầm quan trọng của việc duy trì và thúc đẩy hòa bình, ổn định, an ninh và an toàn hàng hải và hàng không ở Biển Đông.

Trong Tuyên bố, các nhà lãnh đạo ASEAN tái khẳng định sự cần thiết cần tăng cường lòng tin, kiềm chế và tránh các hành động có thể làm phức tạp thêm tình hình và theo đuổi việc giải quyết hòa bình các tranh chấp phù hợp với luật pháp quốc tế, bao gồm Công ước của Liên Hợp Quốc về Luật Biển năm 1982 (UNCLOS); nhấn mạnh tầm quan trọng của việc không quân sự hóa và kiềm chế trong mọi hoạt động, trong đó có việc tôn tạo, bồi đắp, có thể làm phức tạp thêm tình hình và gia tăng căng thẳng ở Biển Đông; nhấn mạnh tầm quan trọng của việc thực hiện đầy đủ và hiệu quả Tuyên bố về ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC).