Đặng Hoàng San bên những chiếc kính thiên văn do mình tự chế - Ảnh: Ngọc Hiển

Một chàng trai dáng mảnh khảnh bước lên, nói hào hứng: “Tối nay, mình sẽ hướng dẫn các bạn cách xác định phương hướng dựa vào các chòm sao “chìa khóa”, đây cũng là cách định hướng của các nhà thám hiểm ngày xưa giong thuyền đi chinh phục vùng đất mới. Người xưa cũng dựa vào các chòm sao này để tính toán thời gian, mùa màng”.

Đó là một buổi sinh hoạt của Câu lạc bộ thiên văn Huế. Người thuyết trình là Đặng Hoàng San, học sinh lớp 10 chuyên lý Trường THPT chuyên Quốc học Huế, cũng là chủ nhiệm câu lạc bộ.

Chế tạo kính thiên văn

Đam mê vật lý từ nhỏ, đến năm lên lớp 7 Đặng Hoàng San bắt đầu thử khả năng của mình mày mò tự chế kính hiển vi. Lần đó thành công, kính do San tự chế chẳng thua kém gì kính dạy học ở trường, đều có thể quan sát được các tế bào của củ hành và lông chân con kiến.

Từ đó, San bắt đầu lên mạng tìm tòi, tích lũy kiến thức về vật lý và thiên văn học. Muốn kết nối bạn bè và dễ dàng chia sẻ kiến thức thiên văn, San nảy ra ý định thành lập một câu lạc bộ thiên văn nghiệp dư cho giới trẻ Huế. Đầu năm 2013, Câu lạc bộ thiên văn Huế ra đời với 10 thành viên do San làm chủ nhiệm. 

Việc đầu tiên là phải mua kính thiên văn, cả nhóm góp tiền để mua. San nhận thấy kính thiên văn cho hình ảnh tốt chi phí quá đắt đỏ, nhiều đêm ngước mắt lên bầu trời muốn chinh phục nhưng chiếc kính trong tay không thể thỏa mãn yêu cầu, vậy là San quyết định phải tự tay chế tạo kính.

Nói là làm, San dành nửa năm để nghiên cứu các loại kính thiên văn trên thế giới đồng thời tham khảo các loại kính tự chế ở Việt Nam.

Đến hè, San lao vào chế tạo với vốn liếng là số tiền ăn sáng dành dụm bấy lâu. Từ các chất liệu đơn giản, San chế tạo chân đế bằng gỗ, thân ống kính làm từ ống nhựa PVC và bộ phận chỉnh hướng làm từ các thanh sắt. Các thiết bị lắp vô tháo ra nhiều lần, số tiền lên đến bạc triệu nhưng San vẫn miệt mài chế tạo. 

Gần ba tháng ròng rã, chiếc kính thiên văn phản xạ tự chế của San ra lò. Đêm rằm đầu tiên mang ra thử nghiệm, chiếc kính đã soi được bề mặt Mặt trăng.

“Các miệng hố núi lửa trên Mặt trăng bắt đầu hiện lên rõ nét trước mắt em, lúc đó sướng tê cả người. Em đã chiến thắng chính mình bởi trước đó em từng nghĩ sẽ bỏ cuộc” - San nhớ lại.

Mang những hình ảnh Mặt trăng San chụp được từ chiếc kính thiên văn của mình chia sẻ trên Facebook, nhiều người không tin là thật. Để chứng minh, San mời mọi người cùng San quan sát, tận mắt kiểm nghiệm, ai cũng ngạc nhiên.

Theo San, kính thiên văn cùng khẩu độ và tiêu cự trên thị trường giá không dưới 8 triệu đồng nhưng kính San chế tạo chỉ tốn 2,5 triệu đồng với chất lượng hình ảnh ngang nhau. Từ đó, San bắt đầu chia sẻ kinh nghiệm cho các thành viên của câu lạc bộ. Đến nay, đã có 12 chiếc kính tự chế đủ các loại kính thiên văn khúc xạ, phản xạ, kính quang phổ lần lượt ra đời.

“Người truyền lửa”

Sức lan tỏa của Câu lạc bộ thiên văn Huế càng sâu rộng khi có nhiều thành viên đăng ký tham gia và sinh hoạt thường xuyên. Đến nay, sau gần hai năm hoạt động, câu lạc bộ đã có gần 300 thành viên, phần lớn là học sinh, sinh viên đam mê vật lý thiên văn tại Huế, nhiều người đã đi làm cũng tham gia.

“Các thành viên gọi San là người truyền lửa bởi từ San mà mọi người đã thấy thiên văn học ở ngay trong tay mình chứ không phải là khoa học gì xa xôi. San truyền cảm hứng sáng tạo cho các thành viên, những kinh nghiệm chế tạo kính thiên văn của San cũng giúp mọi người tiết kiệm rất nhiều thời gian và cả kinh phí” - Phan Văn Hóa, thành viên câu lạc bộ, nói. 

Không chỉ phổ biến kiến thức thiên văn, câu lạc bộ còn sinh hoạt hằng tuần để trao đổi kiến thức vật lý, chế tạo các thiết bị và thi các cuộc thi bắn tên lửa nước, trắc nghiệm kiến thức thiên văn… Mỗi lần câu lạc bộ mang kính ra công viên quan sát, hàng trăm người tò mò đến tham gia.

“Niềm vui của câu lạc bộ là khi chứng kiến những ánh mắt ngạc nhiên, trầm trồ và những tiếng vỗ tay của mọi người khi lần đầu tiên trong đời họ được quan sát cận cảnh Mặt trăng từ những chiếc kính tự chế của chúng em” - San nói.

“Bất kỳ ai có thắc mắc về thiên văn học, San luôn trả lời mọi lúc mọi nơi. Trên trang Facebook của mình, San luôn vui vẻ trả lời cặn kẽ các câu hỏi. San thường tìm tòi các tài liệu thiên văn nước ngoài rồi giới thiệu, truyền đạt lại cho các thành viên. Cũng vì thế, mọi sự kiện thiên văn trong tuần, trong tháng và cả vài năm tới luôn được San lên lịch chi li và chia sẻ để mọi người quan sát” -  Lê Quang Danh, thành viên Câu lạc bộ thiên văn Huế, chia sẻ.

Mùa hè 2012, chiếc kính thiên văn phản xạ đường kính 114mm do San và các thành viên câu lạc bộ chế tạo đã đoạt giải nhì cuộc thi Sáng tạo thanh thiếu niên nhi đồng toàn quốc năm 2014. Từ số tiền thưởng đó, xuân này San cùng sự giúp sức của các thành viên câu lạc bộ sẽ tiếp tục cho ra lò chiếc kính viễn vọng đường kính lên đến 255mm và tiêu cự xấp xỉ 1.600mm.