Từ 1-1-2017, người được cấp mới thẻ căn cước công dân (CCCD) và được đổi thẻ này (khi đủ các tuổi 25, 40, 60) từ chỗ không mất tiền sẽ phải nộp lệ phí (mức nộp tương ứng dự kiến là 70.000 đồng/50.000 đồng). 

Viện dẫn Luật CCCD 2014, nhiều ý kiến không đồng thuận với điều chỉnh này có trong dự thảo thông tư mới của Bộ Tài chính, thậm chí có người còn cho rằng quy định vậy là trái luật.

Đúng là Luật CCCD 2014 (có hiệu lực từ 1-1-2016) cho phép hai trường hợp nêu trên được miễn nộp lệ phí. Tuy nhiên, Luật phí và lệ phí 2015 (có hiệu lực từ 1-1-2017) lại yêu cầu hai trường hợp đó phải nộp lệ phí. Nếu thông tư “thu lệ phí” nêu trên của Bộ Tài chính được ban hành và có hiệu lực trong năm 2016 thì mới có thể nói là trái luật (Luật CCCD).

Còn như sẽ có hiệu lực từ 1-1-2017 (cùng với thời điểm Luật phí và lệ phí có hiệu lực) thì phải khẳng định là thông tư đó không sai. Bởi lẽ theo Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật, trong trường hợp các văn bản do cùng một cơ quan ban hành có quy định khác nhau về cùng một vấn đề thì áp dụng văn bản ban hành sau.

Vì Luật phí và lệ phí được ban hành sau Luật CCCD nên việc thu hay miễn lệ phí cấp CCCD nhất định phải tuân theo Luật phí và lệ phí và khi luật này không tiếp tục miễn thì cấp mới hay cấp đổi CCCD đều phải nộp lệ phí vậy.

Có điều cần nói thêm ở đây là quy định miễn lệ phí CCCD chỉ mới thực thi được một năm thì đã phải “chết tức tưởi”. Khi cả hai luật (CCCD, phí và lệ phí) đều cùng do Quốc hội khóa XIII thảo luận, thông qua và đều do Chính phủ đệ trình, vì sao không có sự xem xét thấu đáo để rồi thoắt miễn, thoắt thu?

Phải chăng cớ sự có phần phát sinh do hai luật được hai bộ khác nhau (Bộ Công an, Bộ Tài chính) soạn thảo và khi việc ai người đó làm, thiếu phối hợp nên quy định ban ra không đảm bảo được sự xuyên suốt, ổn định?

Trước đây, Pháp lệnh phí và lệ phí 2001 không bắt thu lệ phí cấp chứng minh nhân dân (cũng là giấy tờ tùy thân như thẻ CCCD). Đến năm 2012 thì Bộ Tài chính ban hành thông tư buộc thu.

Lý ra phải tựa vào thông tư này hoặc đưa ra những căn cứ pháp lý khác hay các con số cụ thể liên quan đến hiệu quả để đề xuất thu hoặc miễn thu nhằm giúp các cơ quan chức năng có đủ căn cứ quyết định chính xác, thì hồ sơ dự án Luật CCCD chỉ đơn giản là “không phải nộp lệ phí”.

Bấy giờ báo chí không ghi nhận được ý kiến phản đối của Bộ Tài chính hay sự quan tâm mổ xẻ của nhiều cơ quan, cá nhân có thẩm quyền.

Giờ thì trong khoản lệ phí quản lý nhà nước liên quan đến quyền và nghĩa vụ của công dân theo Luật phí và lệ phí có lệ phí cấp CCCD và chứng minh nhân dân. Đây là khoản thu mà lâu nay người đi đăng ký cư trú, đề nghị cấp hộ chiếu, giấy tờ hộ tịch... đều phải nộp khi được cơ quan nhà nước cung cấp dịch vụ công, phục vụ công việc quản lý nhà nước.

Tính ra, việc thu lệ phí cấp mới, cấp đổi... CCCD là có cơ sở pháp lý để áp dụng nên khó thể bàn lùi, nhất là khi đại diện Bộ Công an đã xác định chi phí sản xuất thẻ CCCD rất lớn, ngân sách không thể gánh nổi.

Chỉ tiếc là vụ việc này lại lần nữa cho thấy công tác làm luật của ta vẫn chưa bài bản, chuyên nghiệp khiến dư luận tiếp tục không hài lòng về những bất nhất không đáng có.