Phóng to

Nhà thơ Nguyễn Hữu Hồng Minh: “Không hiểu sao phụ nữ làm thơ có tâm lý tự hào khi mình được làm đàn bà sớm?”

AT - Sự phát triển những dòng thơ trên mạng Internet, trên blog cá nhân hiện nay được xem là nơi tự do sáng tác. Cũng từ chỗ tự do đó, nhiều loại thơ và tuyên ngôn thơ đang “tung tăng” trên mạng, tạo nên một không gian dễ làm nhiễu loạn không ít người tò mò muốn tìm đọc thơ Việt hôm nay.

Trong buổi tọa đàm về “Thơ trẻ hôm nay” do tuyển tập Áo Trắng tổ chức chiều 17-7-2007 tại hội quán Miss Sài Gòn, nhà thơ Lê Minh Quốc mạnh dạn nêu ra một nội dung cần thiết phải trao đổi bởi giá trị thời sự của nó trong tình hình thơ trẻ hôm nay: vấn đề sex (tình dục) trong thơ, đặc biệt là các tác phẩm thơ trên mạng.

Vấn đề nhạy cảm này được các nhà thơ nhiều thế hệ chia sẻ sâu sắc. Sự thật thì thơ là cuộc sống, ở đó có các cung bậc tình cảm, có những chiều sâu của tâm hồn, có sự thật trần trụi của cuộc sống phức tạp hôm nay… Nhưng như ý kiến của bà Nguyễn Thế Thanh - phó giám đốc Sở VHTT TP.HCM - đến hội thảo với tư cách một người yêu thơ và có làm thơ: “Sex là một hiện tượng trong đời sống. Còn nhà văn, nhà thơ là những người từ đời sống làm ra tác phẩm. Tôi không cho rằng phải có sex trong thơ mới là hiện đại”.

Sở dĩ phải nói lên như vậy vì hiện nay có nhiều người nói năng dung tục và tự (hoặc được các bạn bè cùng) cho đó là thơ. Điều này gây ra một sự ngộ nhận: thơ bây giờ là như thế! Rồi từ chỗ “thơ bây giờ” (một định lượng thuần thời gian) được hiểu thành “thơ mới” (một tính từ định vị giá trị).

Từ sự ngộ nhận đó, một số người bắt đầu tập lối nói năng dung tục trên các diễn đàn thơ. Họ nhầm tưởng như thế là một cách mới, và nhầm tưởng những câu chữ họ viết ra là thơ. Bởi đơn giản với cách hiểu của giới trẻ bây giờ, thơ không cần phải định nghĩa, thơ chính là những gì tự mình cho đó là thơ, thế thôi.

Do vậy, bà Thế Thanh nhấn mạnh: “Tôi không phủ nhận việc các bạn đưa sex vào thơ, nhưng đưa như thế nào là còn phải bàn nữa. Chúng ta làm thơ là làm nghệ thuật trên ngôn từ và có những từ sạch, cũng như có những từ bẩn. Những từ không sạch thì anh cứ nói trong nhà để một mình anh nghe. Với thơ trước công chúng là ta phải lắng nghe nhau nữa, đó là lịch sự”.

Tầm thường và thiêng liêng

Nhà thơ Lê Minh Quốc nhấn mạnh rằng: “Sex là một vấn đề vừa thiêng liêng vừa tầm thường. Thiêng liêng như sex trong thơ Hồ Xuân Hương đa tầng đa nghĩa. Thơ sex hôm nay chưa có được sự đa tầng đa nghĩa. Tôi không ủng hộ”.

Không đến mức xem sex là thiêng liêng như Lê Minh Quốc, nhà thơ Phan Hoàng cho rằng người làm thơ nói đến sex là nói đến cái đẹp của sex trong thời đại mình. “Độc giả tìm đến thơ là tìm đến cái đẹp. Cho nên người làm thơ có nói về sex cũng phải chuyển được cái đẹp trong sex của thời đại mình đến đông đảo công chúng”. Trong “sứ mệnh” đó, Phan Hoàng nhìn nhận: “Hiện nay chúng ta còn thiếu dũng khí để khẳng định tâm thế người làm thơ trong thời đại của chính mình”.

Nhà thơ Đinh Thu Hiền cũng đồng ý: “Đưa sex vào thơ phải thể hiện cái đẹp, nếu đánh mất điều này đi, người làm thơ chỉ đủ gây sốc dư luận và sau đó thì chìm đi”. Trước một số diễn đàn tự do nói về thơ tình dục và việc chuyển tải dục tính vào thơ, Đinh Thu Hiền nhấn mạnh: “Ngôn từ thô tục thì chỉ gây sốc thôi”, và thừa nhận “tôi chưa bao giờ làm thơ sex”.

Cuộc tọa đàm sôi nổi hơn khi Nguyễn Hữu Hồng Minh đăng đàn nhận xét về thơ sex hôm nay. Theo Minh, sự thật của những dòng thơ sex trên các diễn đàn khiến anh có cảm giác “những người con gái làm thơ có tâm lý tự hào khi được làm đàn bà sớm”. Và mặc dù Hồng Minh không nói rõ “đàn bà sớm” là sớm ở độ nào? Đo bằng loại thước gì? Nhưng tâm lý “con gái tự hào khi mình làm đàn bà” vốn không phải là phát hiện mới mẻ.

Chỉ có điều đến thời nay, khi tâm lý ấy trở nên phổ biến trong giới làm thơ, khiến người ta có thể khoan khoái nói ra điều này một cách tự nhiên trên các diễn đàn và blog cá nhân, thì quả là tâm lý phụ nữ đã có chuyển biến mới mẻ thật. Ở đây, Nguyễn Hữu Hồng Minh cũng băn khoăn: “Không hiểu sao trong số những người viết về sex thì độ tuổi trẻ chiếm rất nhiều”. Nhìn vấn đề theo chiều diễn tiến, Hồng Minh đề xuất: “Các nhà văn nữ hiện nay muốn nói về tính dục, và những tờ báo và tập san văn chương nên có nhiều hơn nữa những diễn đàn loại này”.

Phải qua lăng kính nghệ thuật

Tất nhiên là người làm thơ hay sẽ biết cách đề cập đến nội dung sex khi nào và như thế nào cho nó được… hay. Điều này tùy thuộc vào khả năng của người làm nghệ thuật. Và nghệ thuật sẽ tồn tại như một giá trị của cuộc sống nhờ vào khả năng của những người chuyên nghiệp như thế. Có ý kiến cho rằng người đọc hôm nay thích những gì rõ ràng, bộc tuệch, nói về sex cứ nói trắng ra, không ai rỗi hơi trang bị khả năng cảm nhận để hiểu những thủ pháp “ý tại ngôn ngoại” của nhà thơ.

Dù vậy, nói như nhà thơ Bùi Thanh Tuấn, việc tìm cách thể hiện ý tưởng độc đáo trên các thể thơ truyền thống sao cho thành công là cũng gần gũi với công chúng rồi. “Thơ truyền thống mà tốt, gây được xúc cảm vẫn tốt hơn là cách tân mà thất bại” - Bùi Thanh Tuấn nhấn mạnh.

Nói về sex, dung tục trong lời ăn tiếng nói không đâu cũ kỹ bằng lời dung tục của người dân thất học xưa nay, nhưng đưa dục tính vào tác phẩm văn học thành công cũng mang lại cho không ít nhà văn đoạt giải Nobel. Người làm nghệ thuật rốt cùng vẫn là hơn nhau ở khoản tư tưởng. Tư tưởng nhà thơ là chất liệu hình thành lăng kính nghệ thuật để từ đó phản ánh cuộc sống theo khả năng nghệ thuật của mình. Nếu gặp những gì trong cuộc sống cũng nhặt lấy cho vào thơ thì chẳng những lăng kính nghệ thuật ngày một bị che mờ, mà sản phẩm làm ra cũng còn lâu mới chạm đến chuẩn nghệ thuật - dù là nghệ thuật xưa cũ như thơ.

Phóng to Áo Trắng số 7 (ra ngày 15-8-2007) hiện đã có mặt tại các sạp báo. Mời bạn đọc đón mua để thưởng thức được toàn bộ nội dung của ấn phẩm này.