Ngày 23-9, tại khách sạn Rex Sài Gòn diễn ra hội thảo tổng kết Diễn đàn Phát triển Công Thương TP.HCM, với chủ đề "Hiến kế - Hành động - Hội nhập quốc tế". 

Trước giờ sự kiện, ban tổ chức đã vinh dự đón Chủ tịch UBND TP.HCM Nguyễn Văn Được đến ăn sáng, cà phê cùng các chuyên gia, doanh nghiệp có những bài viết gửi tham gia diễn đàn. Chủ tịch UBND TP cũng đã nhận và ký tặng lên kỷ yếu tập hợp những bài viết hiến kế diễn đàn xuất sắc. 

Diễn đàn do Sở Công Thương TP.HCM phối hợp cùng báo Tuổi Trẻ và Trường tài năng UEH.ISB phát động từ tháng 7-2025.

TP.HCM cần bứt phá để trở thành trung tâm công nghiệp - thương mại hiện đại

Phát biểu khai mạc hội thảo, ông Bùi Tá Hoàng Vũ, Giám đốc Sở Công Thương TP.HCM, nhấn mạnh thành phố đang đứng trước cơ hội hiếm có để vươn lên tầm vóc siêu đô thị quốc tế, giữ vai trò cực tăng trưởng trọng điểm của cả nước.

Ngay trong tuần đầu tiên sau sáp nhập, Sở Công Thương đã phối hợp cùng báo Tuổi Trẻ và Trường Tài năng UEH.ISB tổ chức diễn đàn nhằm tập hợp trí tuệ từ chuyên gia, doanh nghiệp, người dân để tìm động lực phát triển công nghiệp - thương mại trong bối cảnh mới.

Sau gần ba tháng triển khai, diễn đàn ghi nhận hơn 150 bài nghiên cứu, hiến kế cùng hàng ngàn ý kiến của người dân. 

Theo ông Vũ, ban tổ chức đã tổng hợp thành 6 nhóm giải pháp lớn: 

Một là, cần nhanh chóng chuyển đổi công nghiệp từ gia công sang sáng tạo giá trị. 

Dù thể hiện dưới nhiều cách thức khác nhau nhưng các chuyên gia đều đồng thuận rằng TP.HCM không thể tiếp tục duy trì mô hình công nghiệp thâm dụng lao động, gia công. Nếu chỉ dựa vào lợi thế chi phí thấp, thành phố sẽ bị mắc kẹt trong bẫy thu nhập trung bình. Con đường duy nhất là tái cấu trúc ngành công nghiệp, tập trung vào các lĩnh vực có giá trị gia tăng cao như công nghệ sinh học, vi mạch bán dẫn, chế tạo thông minh, năng lượng tái tạo.

Hai là, nhanh chóng chuyển đổi số và chuyển đổi xanh công nghiệp, bảo đảm phát triển bền vững. Chuyển đổi số và xanh hóa công nghiệp không chỉ là khẩu hiệu, mà là mệnh lệnh từ xu thế thời đại. 

Ba là, kiến tạo nền thương mại thành nền tảng lưu thông của công nghiệp để thương mại không chỉ là bán buôn - bán lẻ, mà cần trở thành hệ thống hạ tầng lưu thông, bảo đảm hàng hóa công nghiệp của thành phố được phân phối nhanh chóng, hiệu quả. Thương mại phải giữ vai trò như "mạch máu" của công nghiệp, kết nối sản xuất với thị trường.

Bốn là, gỡ điểm nghẽn logistics để cất cánh. Các hiến kế đều đồng thuận TP.HCM là cửa ngõ của vùng Đông Nam Bộ nên thành phố phải trở thành trung tâm logistics và thương mại của khu vực. Đầu tư vào hệ thống logistics đa phương thức - bao gồm cảng biển, đường sắt, đường bộ và trung tâm phân phối - là chìa khóa giảm chi phí, tăng tốc độ lưu thông và nâng cao sức cạnh tranh của sản phẩm. Điều này đặt ra yêu cầu gấp rút về quy hoạch trung tâm logistics liên vùng, kết nối cảng biển - đường bộ - đường sắt - hàng không, đồng thời thúc đẩy chuyển đổi số trong thương mại.

Năm là, hỗ trợ doanh nghiệp nâng cao năng lực cạnh tranh. Doanh nghiệp nhỏ và vừa là "xương sống" của kinh tế TP.HCM nhưng cũng dễ bị tổn thương. Hỗ trợ doanh nghiệp không chỉ là hỗ trợ tài chính, mà còn là kết nối mạng lưới, xây dựng cụm ngành, hỗ trợ đổi mới sáng tạo.

Sáu là, xây dựng nguồn nhân lực chất lượng cao. 

Hầu hết chuyên gia cũng đồng thuận nguồn nhân lực là yếu tố quyết định. Đặc biệt, có chuyên gia gợi ý phát triển mạnh mô hình đào tạo nghề kép. Người lao động vừa học tại trường, vừa thực tập tại doanh nghiệp. 

Ông Vũ khẳng định lãnh đạo TP.HCM sẽ lắng nghe, chuyển các hiến kế thành hành động cụ thể. "Những hiến kế của bạn đọc và chuyên gia chính là tài sản quý báu. TP.HCM sẽ hành động quyết liệt, thành phố sẽ giữ vững vai trò đầu tàu, trở thành trung tâm công nghiệp - thương mại hiện đại, xanh và bền vững vào năm 2030 và 2045", ông Vũ nói.

Mở rộng không gian phát triển cho TP.HCM 

PGS.TS Trần Đình Thiên - thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách của Thủ tướng Chính phủ, thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách tài chính - tiền tệ quốc gia, nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam - khẳng định TP.HCM cần mở ra các không gian phát triển đủ loại mới tận dụng công nghệ, thời đại, toàn cầu hóa. 

Cùng với đó, TP phải chọn cơ cấu kinh tế phù hợp với nhu cầu thời đại, cần quan tâm thêm tới nhu cầu thị trường của thế giới, họ cần gì mình làm đó, làm với tinh thần đi sau vượt trước, nếu không vượt thì đi theo mãi. Theo chuyên gia này, muốn vậy, cấu trúc kinh tế của TP.HCM cần xem lại việc sản xuất cái gì, cho ai, thị trường nào, bằng công nghệ gì, ai có thể giúp mình giải quyết.

Về mặt không gian phát triển mới cần mở rộng hơn nữa. Chúng ta có không gian biển, không gian bầu trời, không gian lòng đất, không gian văn hóa, không gian số.... Trong đó, nhiều không gian chưa khai phá, tiềm năng còn rất lớn. Không có đô thị nào mà không tận dụng không gian lòng đất vì không tắc nghẽn, an toàn...

"Với siêu cảng Cần Giờ, tôi đề nghị cảng này như cảng xuất phát ở phía Nam đi ra phía Bắc. Vài ba năm nữa, nếu chúng ta phát huy, khai thác tốt được cụm cảng tại TP.HCM mới thì sức ảnh hưởng tích cực lên nền kinh tế, tầm vóc của nó sẽ rất ghê gớm, không thua cảng nào trên thế giới", PGS.TS Trần Đình Thiên nhấn mạnh. 

Chuyên gia cũng cho rằng TP.HCM - "đầu tàu" kinh tế cả nước - đang vướng điểm nghẽn lớn nhất là thể chế: quyền hạn hạn chế, thiếu không gian và sự chủ động cho đổi mới sáng tạo. Trong khi quy mô kinh tế đã tăng gấp nhiều lần sau 15-20 năm, cơ chế quản lý vẫn chậm đổi mới, khiến thành phố khó bứt phá. 

Muốn hoàn thành sứ mệnh, TP.HCM cần cơ chế tự quyết, tự làm và tự chịu trách nhiệm. Bài học từ Bình Dương cho thấy nếu tận dụng đúng lợi thế, TP.HCM cùng các "con rồng" khác có thể hợp lực thành "rồng ba đầu" mạnh mẽ.

TP.HCM bứt phá thành trung tâm cơ khí - công nghiệp hàng đầu Đông Nam Á

Ông Trịnh Tiến Dũng - Chủ tịch Tập đoàn Đại Dũng, nhận định ngành cơ khí và công nghiệp nặng giữ vai trò then chốt cho tự chủ sản xuất, quốc phòng - an ninh và các dự án hạ tầng quy mô lớn toàn cầu. 

Việt Nam đang nổi lên như một trung tâm sản xuất mới của châu Á nhờ chính trị ổn định, chi phí cạnh tranh và chính sách phát triển doanh nghiệp; trong đó TP.HCM, cùng Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu, là cực tăng trưởng và đầu tàu kinh tế cả nước.

Theo ông Dũng, thành phố sở hữu dân số đông, hệ sinh thái cảng biển - logistics, cộng đồng doanh nghiệp năng động và tiềm năng đổi mới sáng tạo, đủ điều kiện để vươn thành trung tâm cơ khí, công nghiệp của khu vực. TP.HCM có thể sản xuất cơ khí chế tạo, công nghiệp nặng, công nghiệp phụ trợ, thay thế nguồn cung từ các nước phát triển; đồng thời phát triển cơ khí đóng tàu, giàn khoan, năng lượng tái tạo và công nghiệp hỗ trợ.

Để hiện thực hóa, ông Dũng đề xuất:

Chiến lược tổng thể cho ngành cơ khí TP.HCM, quy hoạch khu công nghiệp chuyên sâu, tích hợp phụ trợ - tự động hóa - năng lượng sạch.

Liên minh sản xuất cơ khí nhằm liên kết, gia tăng sức cạnh tranh, tham gia sâu chuỗi giá trị quốc tế, khuyến khích liên doanh, M&A và chuyển giao công nghệ.

"Cần kết nối mạnh mẽ với các doanh nghiệp FDI, tập đoàn công nghiệp toàn cầu, tham gia sâu chuỗi giá trị quốc tế, có lộ trình tăng dần tỉ lệ nội địa hóa cho các doanh nghiệp FDI", ông Dũng nói.

Chính sách hỗ trợ: quỹ đất sạch ưu đãi, hạ tầng logistics liên vùng, giảm chi phí vận chuyển, ưu đãi vốn - lãi suất, R&D, chuyển đổi xanh và thủ tục hành chính gọn nhẹ. Đặc biệt, đấu thầu công nên ưu tiên doanh nghiệp cơ khí nội địa, tăng tỉ lệ nội địa hóa.

Bên cạnh đó, TP cũng có lợi thế để phát triển sản xuất các sản phẩm từ cơ khí chế tạo, công nghiệp nặng, công nghiệp nhẹ, công nghiệp phụ trợ để giữ vai trò thay thế các nhà cung cấp của các nước phát triển hiện nay. 

"Chính sách đấu thầu ưu tiên doanh nghiệp cơ khí nội địa trong các dự án công, tăng tỉ lệ nội địa hóa để có cơ hội tham gia cung cấp cho các dự án", ông Dũng nhấn mạnh.

Đối với nguồn nhân lực, ông Dũng cho rằng cần đào tạo nguồn nhân lực, từ công nhân kỹ thuật cao đến CEO lĩnh vực cơ khí, để nâng tầm quản trị, quản lý dự án và nâng tầm doanh nghiệp. Đồng thời, TP cũng cần ưu đãi, thu hút chuyên gia cơ khí cao cấp trong và ngoài nước để cùng doanh nghiệp Việt phát triển.

“Hiến kế phát triển công thương TP.HCM”: Cân bằng sáng kiến dài hạn và giải pháp thực tiễn

Sau 2 tháng phát động, diễn đàn Hiến kế phát triển công thương TP.HCM đã thu hút hơn 100 bài viết với đa dạng các góc nhìn thuộc nhiều lĩnh vực. Những bài viết này đến từ đông đảo chuyên gia, nhà khoa học, lãnh đạo doanh nghiệp trong và ngoài nước.