(Trích tham luận của ông Nguyễn Văn Đua, phó bí thư thường trực Thành ủy TP.HCM, tại Đại hội XI của Đảng ngày 13-1)

Phóng to

Ông Nguyễn Văn Đua - Ảnh: Việt Dũng

Sử dụng các tổ chức kinh tế của Nhà nước chính là sự can thiệp vào thị trường bằng sức mạnh vật chất của Nhà nước. Do đó, vấn đề tiếp tục đổi mới mạnh mẽ và nâng cao hiệu quả hoạt động của các doanh nghiệp nhà nước, nhất là các tập đoàn kinh tế và các tổng công ty, chính là tái cấu trúc lực lượng này để làm tốt vai trò tham gia điều tiết thị trường, cung cấp tốt hơn các loại “hàng hóa và dịch vụ công cộng” phục vụ mục tiêu phát triển bền vững.

Do đó có nhiều lĩnh vực cần sự can thiệp mang tính chủ đạo của lực lượng kinh tế nhà nước như cung cấp hàng hóa và dịch vụ công cộng; các ngành kinh tế có hiệu quả sinh lời thấp nhưng cần thiết cho quá trình công nghiệp hóa như cơ khí chế tạo, công nghiệp phụ trợ, đầu tư kết cấu hạ tầng, đầu tư cho thị trường bất động sản sơ cấp, nghiên cứu, ứng dụng và phát triển công nghiệp cao... Nhà nước cần phải thể hiện quyết tâm chính trị trong chính sách quản lý, đầu tư phát triển, chứ không phải để mặc doanh nghiệp nhà nước cân nhắc hiệu quả tài chính đơn thuần.

Trong chính sách hỗ trợ doanh nghiệp cần thực hiện theo nguyên tắc: Nhà nước sử dụng các chính sách, biện pháp và công cụ để tác động phát triển thị trường theo định hướng; chính thị trường sẽ tác động đến định hướng đầu tư của doanh nghiệp (trên cơ sở quy luật giá trị và quy luật cạnh tranh), Nhà nước không can thiệp trực tiếp vào hoạt động của doanh nghiệp. Trên cơ sở đó, Nhà nước xác định rõ hơn quyền hạn và trách nhiệm của cơ quan quản lý nhà nước các cấp trong việc thực thi pháp luật và hỗ trợ doanh nghiệp phát triển trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.

Để nâng cao năng lực quản lý nhà nước của chính quyền địa phương về phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội trên địa bàn, đặc biệt là quản lý đô thị đối với các đô thị trong hệ thống tổ chức chính quyền địa phương các cấp của nước ta, cần nghiên cứu và sớm kết luận để đổi mới mô hình tổ chức và hoạt động của chính quyền địa phương theo hướng nhiệm vụ của cấp nào thì cấp đó chịu trách nhiệm toàn bộ, có thẩm quyền đầy đủ như tự quyết định, tự chịu trách nhiệm với công việc được giao; không trùng lắp nhiệm vụ do trung ương thực hiện với nhiệm vụ được giao cho địa phương thực hiện và công việc giữa các cấp chính quyền trong phạm vi một địa phương với nhau..., nhằm tránh sự đùn đẩy trách nhiệm, chồng chéo, lẫn lộn, cản trở trong chỉ đạo điều hành.

Khi đã tạo sự chủ động cho chính quyền cấp dưới thì có làm giảm đi vai trò, trách nhiệm, thẩm quyền của chính quyền cấp trên không? Không phải như vậy. Khi đó nhiệm vụ chủ yếu của chính quyền cấp trên là ban hành các quy định theo thẩm quyền và kiểm tra giám sát việc tuân thủ các quy định của cấp dưới. Đây là điểm khác biệt căn bản giữa mô hình phân cấp hiện hành với mô hình tăng cường tính tự chủ của chính quyền địa phương.

Việc phân cấp quản lý cần dựa trên nguyên tắc thống nhất của nền hành chính quốc gia, bảo đảm tính chất của một nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa đơn nhất, nhưng đề cao tính tự chủ của địa phương trên nền tảng lợi thế so sánh, năng lực phát triển, tinh thần thi đua của các địa phương, các vùng kinh tế và các đô thị.

Để thích ứng với đặc điểm của cơ chế thị trường và mối quan hệ giữa Nhà nước với thị trường, xu hướng chung của thế giới là mở rộng quyền tự quản về ngân sách và cung cấp dịch vụ đô thị của chính quyền các đô thị. Do đó, đề nghị cần nghiên cứu hoàn thiện các quy định của pháp luật có liên quan tới tổ chức chính quyền địa phương các cấp, trong đó có chính quyền đô thị theo hướng làm rõ mô hình tổ chức chính quyền ở nông thôn, đô thị, hải đảo đã được đề ra từ nghị quyết Đại hội X của Đảng.