Kết quả nghiên cứu của Đại học Y Weill Cornell và Viện Nghiên cứu não bộ và tâm trí gia đình Feil (Mỹ) vừa được công bố trên tạp chí Neuron, cho thấy sự bất thường xuất hiện ở cấp độ gene của từng tế bào não chỉ sau ba ngày gây tăng huyết áp ở mô hình chuột, thời điểm mà chỉ số huyết áp vẫn hoàn toàn bình thường. 

Theo đó, những rối loạn ở tế bào não và mạch máu xảy ra âm thầm trong giai đoạn tiền tăng huyết áp. Những thay đổi này tạo nền tảng cho suy giảm nhận thức về sau, bao gồm suy giảm nhận thức do mạch máu và cả bệnh Alzheimer.

Tiến sĩ Costantino Iadecola, Giám đốc Viện Nghiên cứu não bộ và tâm trí Feil, cho biết nhiều liệu pháp hạ huyết áp hiện nay kiểm soát chỉ số huyết áp rất hiệu quả nhưng lại không cải thiện sức khỏe não bộ. 

Điều này đặt ra câu hỏi về cơ chế thực sự khiến tăng huyết áp liên quan mật thiết đến suy giảm trí nhớ. Nghiên cứu mới cho thấy câu trả lời có thể nằm ở những tổn thương vi mô xảy ra sớm hơn nhiều so với suy nghĩ trước đây.

Để mô phỏng quá trình tăng huyết áp, nhóm nghiên cứu sử dụng hormone angiotensin nhằm kích hoạt phản ứng tương tự như ở người. 

Họ đánh giá hoạt động của tế bào não sau ba ngày và 42 ngày. Kết quả cho thấy ngay từ ngày thứ ba, ba loại tế bào đã bắt đầu suy yếu. 

Tế bào nội mô lót mạch máu có biểu hiện lão hóa sớm, chuyển hóa năng lượng thấp hơn và xuất hiện dấu hiệu rò rỉ của hàng rào máu não. 

Tế bào thần kinh trung gian mất cân bằng giữa kích thích và ức chế, tương tự mô hình rối loạn ở bệnh Alzheimer. Tế bào ít sợi nhánh, vốn bao bọc sợi trục thần kinh bằng lớp myelin, lại giảm biểu hiện các gene duy trì lớp bảo vệ này. Nếu myelin suy yếu, khả năng truyền tín hiệu giữa các tế bào não cũng suy giảm, ảnh hưởng trực tiếp đến trí nhớ và tư duy.

Đến ngày thứ 42, khi huyết áp tăng rõ rệt và xuất hiện dấu hiệu suy giảm nhận thức, những rối loạn gene ở tế bào não càng trở nên sâu sắc. Tiến sĩ Anthony Pacholko, đồng tác giả nghiên cứu, cho biết mức độ thay đổi ở giai đoạn đầu bất ngờ lớn hơn dự đoán và có thể là "manh mối quan trọng" để ngăn ngừa thoái hóa thần kinh từ sớm.

Nhóm nghiên cứu cũng thử nghiệm loại thuốc ức chế thụ thể angiotensin đang được sử dụng phổ biến trong điều trị tăng huyết áp. 

Thuốc cho thấy tác dụng đảo ngược các rối loạn sớm ở tế bào nội mô và tế bào thần kinh trung gian trên mô hình chuột. Một số dữ liệu quan sát ở người cũng gợi ý rằng nhóm thuốc này có lợi hơn cho chức năng nhận thức so với các thuốc hạ huyết áp khác.

Dù vậy, các chuyên gia nhấn mạnh ưu tiên hàng đầu vẫn là điều trị tăng huyết áp để bảo vệ tim và thận. Nghiên cứu mới chỉ ra rằng kiểm soát huyết áp còn có thể mang lại lợi ích sâu hơn, đó là phòng ngừa những thay đổi âm thầm trong não diễn ra trước cả khi các triệu chứng xuất hiện.

Tiến sĩ Iadecola và cộng sự hiện tiếp tục nghiên cứu cách quá trình lão hóa sớm của các mạch máu nhỏ có thể kéo theo các rối loạn ở tế bào thần kinh đệm và tế bào ít sợi nhánh. Mục tiêu lâu dài là tìm ra các liệu pháp có thể ngăn chặn hoặc đảo ngược sự suy yếu này, giúp bảo vệ chức năng nhận thức trước khi tổn thương trở nên không thể phục hồi.

Phát hiện trên cho thấy việc theo dõi và kiểm soát huyết áp không chỉ quan trọng đối với sức khỏe tim mạch mà còn có ý nghĩa thiết yếu đối với não bộ. 

Tổn thương có thể bắt đầu từ rất sớm, trong khi các dấu hiệu lâm sàng vẫn còn im lìm. Việc phát hiện và can thiệp sớm có thể là chìa khóa giúp ngăn chặn những hệ quả lâu dài đối với trí nhớ và khả năng tư duy.

Nghiên cứu hé lộ những kiểu tính cách dễ bị tăng huyết áp

Các nhà nghiên cứu tìm hiểu mối liên quan giữa đặc điểm tính cách và tăng huyết áp, và phát hiện điều bất ngờ.