Phóng to

Rìu, hai bàn mài đá và đục (từ trái sang)

TT - Giữa tháng 12-2003, đoàn khảo cổ của Viện Khảo cổ thuộc Trung tâm Khoa học xã hội & nhân văn quốc gia đã tiến hành đào thám sát tại di chỉ Giồng Nổi thuộc ấp Bình Thành, xã Bình Phú, thị xã Bến Tre và phát hiện một chiếc rìu đá, một chiếc đục và hai bàn mài đều bằng đá cùng nhiều hiện vật bằng gốm, xương. Đây là dấu vết quan trọng về cư dân thời tiền - sơ sử.

Tại buổi báo cáo kết quả sơ bộ cuộc khai quật và đào thám sát hôm qua, 7-1 tại Bảo tàng tỉnh Bến Tre, tiến sĩ Lại Văn Tới đã dành cho Tuổi Trẻ cuộc trò chuyện về phát hiện mới này.

* Ông có thể mô tả lại quá trình đào thám sát cho đến khi phát hiện được chiếc rìu đá?

- Trong chuyến đi khai quật di chỉ Ba Vát vào tháng 12-2003, chúng tôi nghe cán bộ Bảo tàng tỉnh Bến Tre cho biết người dân ở vùng Bình Phú có tìm thấy những lưỡi tầm sét trong khi canh tác trên vườn nhà. Chúng tôi đã đến nhà của bác Đoàn Văn Trứ và phát hiện trong khu vườn nhà bác có nhiều mảnh gốm, mảnh đồ đá, xương răng động vật lộ thiên.

Phóng to

Đoàn khảo cổ đang đào thám sát

Xác định đây là di chỉ khảo cổ học thời đại kim khí, bảo tàng tỉnh mời đoàn khảo cổ chúng tôi đào thám sát. Chúng tôi quyết định lấy tên giồng đất ở đây đặt tên cho di chỉ (Giồng Nổi) và mở hố thám sát diện tích 4m2 ngay trong vườn nhà bác Trứ.

Trong diện tích 4m2 của hố đã phát hiện nhiều mảnh gốm vỡ, gốm nguyên, xương răng động vật và đồ đá. Đồ đá trong hố không nhiều, chỉ có bốn hiện vật, nhưng quan trọng chúng đều là công cụ sản xuất tiêu biểu của giai đoạn mà cư dân Giồng Nổi cư trú và sản xuất tại Bến Tre.

Bốn hiện vật đồ đá gồm một đục hình tứ giác, một rìu vai vuông và hai bàn mài.

Chiếc đục đá hình chữ nhật dài, chế tạo bằng đá cứng, mài nhẵn toàn thân, lưỡi nhẵn nhọn, khá sắc, dài 7,1cm, rộng lưỡi 2,0cm, rộng đốc 1,15cm. Còn chiếc rìu - bôn vai vuông được làm từ đá xanh xám có vân trắng, thân và đốc đều hình thang cân, mặt và đốc rìu bôn cho thấy lúc đầu nó rất vuông vức, tình trạng hiện tại có lẽ do quá trình sử dụng bị sứt mẻ. Kích thước còn lại dài 10,95cm, rộng thân chỗ gãy 6,05cm, dày thân chỗ gãy 3,05cm. Và hai bàn mài có nhiều đường rãnh chứng tỏ dụng cụ được sử dụng nhiều.

* Với những hiện vật tìm được, ông có thể nhận xét di chỉ này thuộc vào thời đại nào, thưa ông?

- Theo ý tôi, rất có thể những hiện vật ở đây thuộc vào thời đại hậu kỳ đồng thau và sơ kỳ đồ sắt. Nhưng anh Dũng cùng đoàn với chúng tôi căn cứ trên các mảnh gốm thô mềm đưa ra nhận xét có thể có yếu tố văn hóa Óc Eo ở đây.

* Và ông có nhận xét gì về phát hiện này?

- Đây là phát hiện đầu tiên di chỉ khảo cổ học cuối thời đại đồng thau, đầu thời đại đồ sắt ở tỉnh Bến Tre. Có thể nói lịch sử Bến Tre được ghi thêm một chặng mới mà trước đây còn trống vắng: là giai đoạn tiền - sơ sử. Giồng Nổi (Bến Tre) - một di chỉ cư trú - góp phần khẳng định cội nguồn dân tộc, tổ tiên của người Bến Tre hôm nay đã có từ hơn 2.000 năm trước.

* Với sự phát hiện này, theo ông, giới khảo cổ còn cần phải làm gì thêm nữa?

- Là cán bộ nghiên cứu khảo cổ học, lại có vinh dự là một trong những người đầu tiên phát hiện Giồng Nổi, tôi đã đề nghị với Bảo tàng tỉnh, Sở VH-TT tỉnh có kế hoạch phối hợp với Viện Khảo cổ học khai quật lớn và triển khai kế hoạch lâu dài nghiên cứu Giồng Nổi, Giồng Ớt, kể cả Ba Tri.

Theo tôi, công việc trước mắt là: lập phương án khai quật Giồng Nổi và điều tra Thạnh Phú, Ba Tri; lập phương án qui hoạch khu di chỉ Giồng Nổi vì khu vực đào thám sát ở cuối giồng. Đặc biệt, có kế hoạch bảo vệ và tuyên truyền cho nhân dân có ý thức bảo vệ di