Phóng to

Thu hoạch ốc hương tại Khánh Hòa - Ảnh: Q.Thanh

“Dạ... 100.000 đồng!”. Thực khách tròn xoe mắt khi nhìn đĩa ốc hương chỉ vỏn vẹn độ chục con be bé...

Lên nhanh, xuống cũng nhanh!

TS Nguyễn Thị Xuân Thu - viện phó Viện Nghiên cứu nuôi trồng thủy sản 3 (Nha Trang) - nói ốc hương (Babylonia areolata) đích thực là loại đặc sản biển cao cấp. Thịt ốc thơm ngon, có hương vị đặc biệt, được nhiều người ưa thích, xuất khẩu rất được giá... Và những năm gần đây ốc hương thật sự lên... hương!

Bà Thu cũng khẳng định hiện nay VN là nước duy nhất có sản phẩm ốc hương xuất khẩu từ con giống nhân tạo và Khánh Hòa trở thành “cái nôi” của nghề nuôi ốc hương dù đây là khu vực không có loại thủy sản này phân bố. Tại VN, năm 1998 nhóm các nhà khoa học thuộc Trung tâm Nghiên cứu thủy sản 3 - Nha Trang (nay là Viện Nghiên cứu nuôi trồng thủy sản 3) bắt đầu khởi xướng hướng nghiên cứu về đặc điểm sinh học, kỹ thuật sản xuất giống và nuôi ốc hương thương phẩm.

Năm 2000, hướng nghiên cứu nói trên có kết quả và đi đến kết luận: có thể nuôi ốc hương thương phẩm bằng nhiều hình thức như nuôi trong bể ximăng, nuôi trong ao đất và nuôi bằng lồng. Qui trình công nghệ sản xuất giống ốc hương cũng được nghiên cứu và chuyển giao áp dụng ở nhiều địa phương. Thay vì phụ thuộc hoàn toàn vào nguồn giống tự nhiên như trước đây, thì nay đã chủ động được nguồn giống bằng việc cho đẻ nhân tạo hàng loạt.

Nghề nuôi ốc hương thương phẩm và sản xuất giống nhân tạo ốc hương ở các tỉnh miền Trung bắt đầu rộ lên như là một nghề mang lại lợi nhuận cao. Nhiều người đã đổ xô nuôi loại đặc sản biển này.

Nhưng... cuối năm 2002 và đầu năm 2003 là giai đoạn cực kỳ khó khăn đối với nhiều hộ nuôi ốc hương. Dịch bệnh trên ốc hương bùng phát ở nhiều vùng nuôi làm ốc chết hàng loạt. Nhiều hộ nuôi bắt đầu chán ngán, diện tích nuôi ốc hương sụt giảm đáng kể và đương nhiên sản lượng cũng giảm theo.

Theo một báo cáo khoa học của Viện Nghiên cứu nuôi trồng thủy sản 3, thời điểm cuối năm 2003 diện tích nuôi ốc hương chỉ còn khoảng hơn 80.000m2 (năm 2002 con số này hơn 152.000m2) và sản lượng chỉ còn khoảng 70 tấn so với khoảng 200 tấn vào thời điểm năm 2002.

Hai loại bệnh “bó tay”!

Với những người nuôi ốc hương, có lẽ họ sợ nhất là hai loại bệnh hoành hành trên loài đặc sản cao cấp này. Đó là bệnh sưng vòi lấy thức ăn và bệnh ốc hương bỏ vỏ. Theo TS Nguyễn Thị Xuân Thu, khi mắc phải loại bệnh sưng vòi, sưng chân, ốc hương sẽ bỏ ăn rồi chết rất nhanh và loại bệnh này phổ biến ở các vùng nuôi thuộc các tỉnh Phú Yên, Khánh Hòa, Ninh Thuận…

Còn ở khu vực Thừa Thiên - Huế thì ốc hương chủ yếu mắc loại bệnh bỏ vỏ. Khi mắc phải loại bệnh này, không hiểu sao toàn thân ốc hương chui tọt ra khỏi vỏ, song chúng vẫn ăn uống bình thường nhưng chỉ sống được 1-2 ngày rồi chết.

TS Thu cho biết đến nay giới khoa học vẫn chưa biết chắc chắn tác nhân nào gây nên những loại bệnh này và cách phòng trị ra sao. Nói tóm lại, nếu nuôi ốc hương, không may đàn ốc mắc phải các bệnh tật này thì cũng đành bó tay.

Tuy nhiên, theo kết quả nghiên cứu bước đầu về ký sinh trùng gây bệnh trên ốc hương của nhóm Võ Văn Nha - Viện Nghiên cứu nuôi trồng thủy sản 3 - đã phân tích một số nguyên nhân gây bệnh.

Theo đó, trùng lông (Ciliophora) có thể là tác nhân đầu tiên gây chết ốc hương. Theo nhóm nghiên cứu này, trùng lông tấn công vào cơ quan tiêu hóa (vòi lấy thức ăn) và cơ quan hô hấp (ống si phông) làm ốc bỏ ăn trong thời gian dài, nghiêm trọng hơn làm ốc khó thở và chết.

Ngoài ra, không loại trừ những tác nhân cơ hội như vi khuẩn, nấm, virus... sẽ tấn công vào những vùng bị tổn thương ở ống tiêu hóa và đường hô hấp của ốc hương, làm bệnh thêm trầm trọng.

Xem ra nuôi ốc hương có thể mang lại lợi nhuận rất cao, dễ lên... hương nhưng cũng là nghề ẩn chứa nhiều may rủi!